(137) SAM69+, over machtige vesting aan de Moezel

Zaterdag 2 mei 2015

Ballons, buizerds en broodje

Op vijfhonderd kilometer van Utrecht ligt op de grens van het Duitse en Franse land de Elzas. Deze regio - hoofdstad Straatsburg -  verandert regelmatig van nationaliteit. Hier bewijst ieder nadeel zijn voordeel, de streek mengt het beste uit twee werelden: wereldberoemde wijnroute, romantische stadjes, groenglooiend landschap, lekker eten. Gastronomie is in Duitsland vaak veel, in Frankrijk goed, in de Elzas veel én goed.

Eeuwenlang behoort Elzas tot het Duitse keizerrijk. Het ádemt Duits: veel vakwerkhuizen en onberispelijk keurig aangeharkt. Na veel oorlogsgekrakeel lijft Frankrijk het in, inclusief de Vogezen met ballons (bergtoppen), de 1.424 meter hoge Grand Ballon als hoogtepunt. De Elzas is een eldorado, wijnen als Gewürztraminer zijn vermaard. Je móet de Wijnstraat beproeven, route langs tal van dorpjes in het wijngebied. Fotogeniek is Riquewihr, waar je echter over de hoofden van dagjesmensen loopt. Op andere plekken is het rustiger. Overal duiken klapwiekende ooievaars op. In Kientzheim klappen fans voor een roofvogelshow. In de hooggelegen ruïne betreden uilen, valken, buizerds, haviken en adelaars het passende decor.

Na de verloren Frans-Duitse oorlog van 1870 verliest Frankrijk haar Elzas aan het nieuwe Duitse Keizerrijk. Op een 757 meter hoge rots staat het bekendste kasteel van de regio: Haut-Koenigsbourg. De burcht is honderd jaar geleden een vervallen ruïne, maar ten koste van veel geld gerestaureerd. Als Wilhelm II de ruïne van de stad cadeau krijgt, spaart hij kosten noch moeite om het slot tot symbool te maken voor zijn herrezen Duitsland. Al doet het bouwwerk kitscherig aan, je hebt majestueus uitzicht over het weidse Elzasser land.

Bij ondertekening van de Vrede van Versailles in 1919 - einde van de Eerste Wereldoorlog - lijft Frankrijk de Elzas weer in. Duitsland neemt in 1940 revanche, lijft het op zijn beurt in. Landjepik, spelletje ‘Risk’ in het echt. De intocht van het Franse leger in 1945 is bevrijding. Elzassers besluiten definitief Frans te worden, geven hun Duitse dialect niet meer aan hun kinderen door. Tot de jaren 1970 is sprake van Duitse oriëntatie, maar zij die op school nog Duits moeten leren - voor wie Frans vreemd blijft - sterven gaandeweg uit. Frans – sinds 1945 het meest gesproken – is nu de enige officiële, Duits is een facultatief ‘vreemde’ taal in het onderwijs geworden.

Franse taal, Duitse adem. Nabij de Moezel, strategisch tussen de twee aartsrivalen, ligt de machtigste vesting van Europa, Fort Mutzig. Wilhelm II bouwt deze onneembare fortificatie. In 1893 gaat de eerste schop de grond in. Het duurt tot 1914 voor het fort in z’n geheel gereed is. Zwaar bewapend bolwerk van 254 hectare, onderkomen voor een slordige zevenduizend soldaten ondergronds. Sinds 1986 is de ‘megabunker’ voor publiek geopend. Een ondergrondse ‘stad’ met piepkleine bedjes en eigen bakkerijen. Geen vergane vestingglorie, maar levende historie. Wel na WO I al hopeloos achterhaald. Moderne wapens en nieuwe manier van oorlogsvoering maken het als fort onbruikbaar. Hoewel bedden genoeg is het evenmin hotel. Fransen, Duitsers of welke landsaard ook: geen bed, geen bad, wel een broodje.