(138) SAM69+, over de poort naar ander land

Zondag 3 mei 2015

Karel de Grote en Krijgsgeweld

Vijfduizend vierkante kilometer, grofweg duizend voetbalvelden. Franse Ardennen vormen een middelgroot, dun bevolkt departement. Met driehonderdduizend stuks meer bomen dan mensen. Geschiedenis, ouder dan mensenheugenis. Tweelingstad Charleville-Mézières is hoofdstad, Sedan tweede grote stad. Gezichtsbepalende rivieren zijn Maas en Semoy. Geologisch is het zeer oud land. De huidige heuvels zijn al hevig aan het slijten door stormen en regens in oertijden, wanneer zij een duw omhoog krijgen bij het ontstaan van de Alpen. Maas en Semoy en tal van zijriviertjes knagen aan de dalen. 

Natuur in de Franse Ardennen vertoont twee gezichten. In het noorden overheerst bos: loofbomen in dalen, loofbomen en dennen tot boven op heuvels, waar af en toe een kale rotstop de kop opsteekt. Vijftig tinten groen, ook bij nevel of regen, anders dan bij de buren in de Belgische Ardennen, waar meer menselijke activiteit heerst. Naar het zuiden, onder Charleville-Mézières/Sedan, wordt het land vlakker, althans naar Franse begrippen, al blijven er veel bomen en bossen. De streek blijft geaccidenteerd, het lijkt op ons golvende Zuid-Limburg, maar ruimer en met veel grootschalige landbouw. In een drassig deel ontspringt de Aisne, de Maas meandert met nerveus karakter in lome bochten majesteitelijk door de oostflank van het heuvelland, de Semoy komt uit België en voegt zich in het noorden bij de Maas.

In de Franse Ardennen gonzen de dalen van verhalen, die – lang voor onze jaartelling - hun oorsprong in Keltische tijden vinden. Deze Ardennen zijn zo’n gebied waar de Romeinen met een grote bocht omheen lopen. In de bossen leven weerbare mensen, boeren, rebellen en – kan het anders? – boeven. Economisch en militair is het een van de eerste speerpunten van de na-Romeinse beschavingen. Karel de Grote heeft er een zwak voor, al begeeft hij zich niet graag op de smalle handelswegen van zuid naar noord.

Sinds de Middeleeuwen hebben de Franse Ardennen tijden van voorspoed afgewisseld met periodes van rampspoed. Dat tekent zich af in ruïnes en gerestaureerde burchten, in huizen en vooral in prachtige kerken. De geschiedenis kent verschillende hoofdstukken, voor een Nederlander zijn de oudste monumenten de boeiendste. Neem de vier bergtoppen achter elkaar boven de Maasvallei, symbool van de Vier Heemskinderen. Neem de 13e-eeuwse abdijkerk van Mouzon langs de Maas, architectuur van enorme omvang.

Terwijl wij onze Gouden Eeuw beleven, bouwen ze hier stervormige vestingen als Rocroi om de Spanjaarden buiten de deur te houden. Krijgsgeweld. Lodewijk XIV houdt streng huis om van Frankrijk iets groots te maken. De vreemde punt van Frankrijk, die in België ‘steekt’, is niet zomaar een gril van kaartenmakers. Tussen Givet en Sedan, stroomopwaarts langs de Maas, ligt een ‘natuurlijke’ poort naar een ander land.

Het gigantische Middeleeuwse stadskasteel van Sedan – grootste van Europa – vertelt een lang verhaal dat pas in de jaren 1940 zijn grimmigheid verliest. In en rond Sedan is wellicht meer gevochten dan waar ook in Frankrijk. Frans-Duitse oorlog, Eerste en Tweede Wereldoorlog. En toch is Sedan een mooie, trotse stad aan de voet van die enorme burcht.