(303) SAM69+, over herfstbok en bokkenwagen

Donderdag 15 oktober 2015

Bokkensprongen en bokkenollen

Bokkensprongen zijn mij bekend, maar wat is de betekenis van ‘bokkenollen’? 

Het Noord-Limburgse Griendtsveen organiseert ieder jaar op de eerste zaterdag van oktober het wereldkampioenschap ‘bokkenollen’. Het woord is een kruising tussen bokken en hollen.

Bokkenollen speelt zich af in teamverband. Onder leiding van een coach starten twee lopers met een dienblad, waarop een flesje bokbier en vier gevulde glazen. Het duo moet zo snel mogelijk een parcours van ongeveer een kilometer lengte afleggen om zo veel mogelijk bokbier naar de finish te brengen. Spectaculaire hindernissen bemoeilijken de route: klimkoker, moddersloot, tandemwaterfiets, waterglijbaan. Om een kanaal over te steken liggen amfibiebadkuipen klaar.

Tussen oktober en februari kan elke Nederlandse bierliefhebber van bokbier genieten. Het is een seizoenbier, waarvan ‘herfstbok’  de donkere variant is. Van vastentijd tot mei is bokbier op de markt dat blond of amberkleurig is. Deze soort heet ‘lente- of ‘meibok’. 

Van oorsprong is bokbier - of bockbier - een Duitse biersoort. De Nederlandse variant heeft zich tot een afzonderlijke stijl met eigen tradities ontwikkeld. Zelfs in België, waar de consument toch van een biertje houdt, brouwt men bokbieren in Nederlandse stijl. Die zijn uitsluitend voor Nederland bestemd, want Belgen kennen geen bokbiertraditie.

Verhalen over oorsprong en naamgeving van bokbier zijn er genoeg. Zo bestaat een verklaring die een verband met de bok legt. Dat zou met de Germaanse god Donar te maken hebben. Donar - afgebeeld als half mens, half bok - rijdt op de bokkenwagen langs de hemel. Hij symboliseert de vruchtbaarheid. Tarwe en gerst worden aan het einde van de zomer geoogst en na het mouten gebruikt om de eerste brouw van het seizoen tot stand te brengen. Het oogstfeest viert men met het nieuw bereide bier: bokbier. Omdat het dan herfst is, krijgt het bier de naam ‘herfstbok’.

Een andere uitleg komt uit bierland Beieren. In de middeleeuwen is Einbeck een beroemde bierstad in Nedersaksen. Het bier wordt tot ver buiten de stadsgrenzen geëxporteerd, onder meer naar de Hertogen van Beieren. Zij vinden het bier buitengewoon lekker, maar veel te duur door de hoge accijnzen. Hertog Willem V besluit in 1591 zijn eigen brouwerij op te richten om ‘Einbecker bier’ na te maken. Beierse brouwers in München doen hun uiterste best, hun bier haalt het echter niet bij het echte Einbecker bier. 

Rond 1612 haalt de hertog Elias Pilcher, een brouwer uit Einbeck, naar Beieren om het bier te brouwen. Hij slaagt er wel in om een bier ‘naar Einbecker Art’ te brouwen. Of het door te veel bier komt of niet, ‘Einbecker’ Bier wordt op z’n Beiers uitgesproken. Dat gaat van ‘Ainpockisch Bier’ via ‘Ainpock’ naar uiteindelijk het ingeburgerde ‘Ein Bock’. De naam heeft niets met een bok te maken, als staat hij vaak op het etiket afgebeeld.

In Limmen en Heiloo luiden de bierklokken aanstaande zaterdag voor de derde herfst-editie van de vijfde Bokkentocht door de twee dorpen. Eind oktober maakt de kerk in Alkmaar bokkensprongen met ‘Bockbierfestival in de Grote Kerk’. Bezoekers mogen er bokkenollen.