(305) SAM69+, over historische stad met allure

Zaterdag 17 oktober 2015

Lepra en Lazarus

In de zomer van 1438 zorgt een grote stadsbrand ervoor dat het stadhuis van Gouda zwaar beschadigd raakt. Het stadsbestuur besluit dat het nieuwe stadhuis op een veilige plaats moet komen te staan. Dat wordt het driehoekige ‘marktveld’, een drassig veenterrein. Ver van andere gebouwen moet het beschermd zijn tegen onverhoopte toekomstige branden. Een Vlaamse bouwmeester construeert het rond 1450 in laatgotische stijl. De weelderige uitstraling bewijst dat Gouda een bloeiende stad is.

Vanaf de oplevering is het bouwwerk levendig middelpunt van de stad. Alle rangen en standen ontmoeten elkaar hier. Er wordt bestuurd, er wordt recht gesproken, er wordt vlees en boter verhandeld. Boven de toegangsdeuren staat een spreuk. ‘Audite et alteram partem’, letterlijk ‘Luister ook naar de wederpartij’. Het gezegde is uiteraard voor de rechters van de stad bedoeld. Een stadsgids hanteert bij rondleidingen zijn grapje over een dame, die hem trots vertelt dat zij het gymnasiumdiploma bezit. Zij vraagt hem: “Wat betekent toch dat ‘Luisteren en anders wegwezen?”.

Ik verlaat de Markt en loop naar Achter de Kerk. Daar staat een schip van 123 meter. De Sint-Janskerk is de langste kerk van Nederland. Veel middeleeuwse steden proberen de hoogste kerk van het land te bouwen, daar is de bodem van Gouda te slap voor. Gouda zoekt het in de lengte. De langste kerk is beroemd door meer dan zeventig gebrandschilderde glas-in-loodramen, in Gouda zelf kortweg ‘glazen’ genoemd. Het huidige gebouw dateert van na 1552, het jaar waarin blikseminslag een groot deel verwoest.

Mijn rondje om de kerk voert me langs het ‘Lazaruspoortje’. Ooit stond het aan de rand van de stad, als toegangspoort tot het Leprozenhuis. Lepralijders werden uit de stad geweerd, want lepra was uiterst besmettelijk. De ziekte komt in onze streken niet meer voor, het Leprozenhuis is in 1939 gesloopt. Het poortje blijft behouden en wordt in 1964 weer opgebouwd op de plaats waar het nu staat, de kerk flankerend. Op het reliëf staat het bijbelverhaal van de rijke man en de arme Lazarus. Na zijn dood komt de rijkaard in de hel, waar hij pijn moet lijden. Lazarus vindt troost en wordt beschermheilige van de lepralijders.

Ik loop door het poortje en kom in de tuin van het Catharina Gasthuis, dat nu Museum Gouda is. Vanaf eind 13-e eeuw kunnen arme reizigers en pelgrims hier terecht voor een slaapplaats. Het gasthuis wordt later ziekenhuis van de stad, tot 1910. De kapel, die in 1474 aan de heilige Catharina van Alexandrië is gewijd, is het oudste gedeelte van het complex. De stadsapotheek uit de 17-e eeuw is te herkennen aan de gaper aan de gevel.

Ik verlaat de tuin weer via het Lazaruspoortje en kom in het epicentrum van middeleeuws Gouda. Even later sta ik op de Sint-Jansbrug, die me goed zicht geeft op de Donkere Sluis, ooit een van de belangrijkste sluizen van ons land. Dankzij de Donkere Sluis is Gouda geworden tot wat het is. Stad om te bewonderen.