(306) SAM69+, over stroopwafels en kleipijpen

Zondag 18 oktober 2015

Kaas, koek, kassucces

Ik maak mij los van Gouda’s Donkere Sluis, steek het water over en ga naar de Lage Gouwe. Aan twee kanten van het water staan gebouwtjes: Visbanken. In vroeger tijden speelt zich aan de oevers van de Gouwe de Goudse vismarkt af. De huidige visbanken zijn rond 1676 gebouwd, in klassieke stijl zoals in die tijd in zwang is. De overzijde voor vissers van buiten - ‘vreemde’ vissers -, de kant van de Lage Gouwe voor vissers uit Gouda. In het ‘Commissarishuisje’ moet meteen belasting over de verhandelde vis worden betaald.

Aan de overkant, op de hoek waar nu een eetgelegenheid zit, is rond 1800 bakker Kamphuisen gevestigd. Hij is ‘uitvinder’ van de beroemde Goudse stroopwafel. Gouda kent in die tijd veel armoede. De creatieve bakker maakt van koekkruimels en stroop een lekker, maar goedkoop koekje. Dit ‘armenkoekje’ is - nog altijd - succesvol over de hele wereld.

Succes brengt mij bij mijn voetbaljeugd en naar het toernooi van Olympia Gouda. Mijn elftal slaagt er jaarlijks in prijswinnaar te zijn, als aanvoerder neem ik menige beker in ontvangst. Mooie herinnering is het traditionele Goudse pijpje, dat iedere speler ontvangt. Jarenlang hangen de trofeeën in mijn private prijzenkast. In de Peperstraat tref ik de locatie waar zich tot het begin van deze eeuw de laatste, ambachtelijke pijpenmakerij bevindt. In Gouda zijn pijpenmakers vanaf 1619 aan het werk. Het ambacht leren zij van Engelse huursoldaten, die hier vanwege de opstand tegen Spanje zijn ingekwartierd. De productie van kleipijpen wordt een belangrijke industrie voor de stad. Door de eeuwen heen zijn miljoenen korte, lange, gedecoreerde en gebeeldhouwde kleipijpen ‘gerold, gekast, getrimd en geglazuurd’, oftewel gefabriceerd. Gouda is tot in de 19-e eeuw toonaangevend, daarna slaat concurrentie genadeloos toe en stort de markt in. Gelukkig blijven in de jaren 1960 voldoende pijpjes over om tienervoetballers als verheugde ‘jongens van Olympia’ naar huis te sturen.

Er is nog een ambacht aan de stad verbonden. Ik praat het niet vaak na, wonend onder de rook van Alkmaar, maar wie kaas zegt, zegt Gouda. Met excuus aan Woerden. Goudse kaas is een van de bekendste en meest gegeten kaassoorten ter wereld. De kaasgeschiedenis gaat terug tot aan de 17-e eeuw. De beroemde kaas wordt nog altijd op ambachtelijke wijze gemaakt op kaasboerderijen in de buurt van Gouda, zoals Stolwijk, Haastrecht, Reeuwijk en Bergambacht. Ik ken de drukte op de vrijdagse markt in Alkmaar en ben blij dat de donderdagse markt van Gouda zijn kunsten van april tot september vertoont. Dan hoef ik mij in oktober niet tussen de vele bezoekers aan het spectaculaire historische, nostalgische tafereel te mengen. Proeven is tot daar aan toe, in handjeklap heb ik geen enkele trek. Het laatste laat ik graag een andere burgers, boeren en buitenlui over.

Snel ga ik een gangetje door, een deurtje door en … een verstilde leefwereld sluit mij van de buitenwereld af. Gouda kent verrassende hofjes als het Willem Vroesenhuis voor oude mannen en het Swanenburghshofje. In overpeinzing val ik stil.