(317) SAM69+, over schatzoeken en appeltaartpunt

Donderdag 29 oktober 2015

Dirk Smit en Dik Trom

Op zekere dag bezoekt een groep Spaanse soldaten Dirk Smit om zijn belastingschuld op te eisen. De koppige boer houdt voet bij stuk - “Geen enkele penning aan de koning!” - en moet dit met de dood bekopen. De soldaten doorzoeken zijn boerderij grondig, de verzameling goud en zilver blijft onvindbaar. De praatgrage volksmond fluistert dat Dirk de nacht tevoren de Zuiderzee is opgevaren en ter hoogte van het oude kerkje zijn schat overboord heeft gegooid. Latere schatzoekers hebben diverse pogingen ondernomen om het goud- en zilverwerk op te vissen. De moeite is vergeefs.  Na het opdiepen van de sarcofaag is de hoop blijven bestaan dat uit de restanten van het verdronken Etersheim nog meer verrassingen naar boven zullen komen.

De kerk die de Etersheimers rond 1730 in hun nieuwe, binnendijks gelegen dorp bouwen, wordt eind 19-e eeuw wegens bouwvalligheid afgebroken. Bij de herbouw van een nieuwe Nederlands Hervormde kerk worden de oude stenen gebruikt. Van deze nieuwe kerk breekt men de grote toren in de jaren 1980 weer af, ook vanwege de slechte staat. Het kenmerkende kerkje zonder toren valt op. Het is sinds 2002 in gebruik als woonruimte en bed & breakfast.

Ik kom nog even terug op de Zuiderzeedijk. In vroeger tijden heet hij hier ‘Keukendijk’, waarschijnlijk naar de woonkeukens van armoedige huisjes die tegen de dijk staan. De eerste meldingen van het bestaan van de dijk dateren uit 1396. De zogenaamde ‘verstoeling’ bepaalt welk dorp verantwoordelijk is voor welk deel van de zeedijk. Dat leidt menigmaal tot onenigheid tussen de verschillende dorpen en polderbesturen. In 1434 loopt een geschil zo hoog op dat graaf Philips de Goede uiteindelijk de verstoeling bepaalt. Er komt een ‘grafelijkheidspaal’ die de grens aangeeft tussen de Etersheimer en Zeevangse Keukendijk. Zo’n scheidingspaal kun je nog wel tegenkomen. Die bij Etersheim dateert uit 1711, het jaar waarin weer een nieuwe verdeling tot stand komt.

Je kunt in Etersheim ook kinderboekenmuseum ‘Het Schooltje van Dik Trom’ tegenkomen. Cornelis Johannes Kieviet - schrijver van onder meer Dik Trom - is een bekende Etersheimer. Van 1883 tot 1902 is hij hoofd van de dorpsschool. Schoolgebouw en onderwijzerswoning zijn in 2012 tot het kinderboekenmuseum omgebouwd. Het ‘Dik Trompad’ is een wandeling speciaal voor kinderen.

De diepe polder ‘Etersheimerbraak’ is nog steeds spectaculair. Sinds de Afsluitdijk is aangelegd, is het hoogteverschil van meer dan negen meter tussen kruin van de dijk en bodem van de ‘Kleiput’ niet echt gevaarlijk meer. Etersheimer Braakmolen, ook wel poldermolen ‘De Breek’ - vanaf 1920 in onbruik geraakt -, is volledig herbouwd en als demonstratiemolen ingericht. Ook de bliksemschuur, waarin de molenaar bij onweer kan schuilen, is herbouwd. Het is nu een bezoekerscentrum annex restaurant met streekproducten.

Komend jaar fiets ik nogmaals naar deze unieke plek midden in de polder aan het Markermeer. In de wetenschap dat rust, ruimte en natuur mij hier tegemoet komen. Bovendien omdat er een zeer polders appeltaartpauzepunt midden tussen Laag-Hollandse natuur is, goed voor fietsers. Ik zal E. informeren wanneer ik ga.