(321) SAM69+, over Coense en IJse twisten

Maandag 2 november 2015

Batavieren en Bruynzeel

Een kwart eeuw geleden ren ik mij rot in de ene halve na de andere hele marathon. Verslavend. Tien-mijl-runs worden peulenschil, tien-kilometer-rondes loopjes. Als scholier moeten we - ik ben dan tiener - voor de gymnastiekles een ‘Grote Ronde’ lopen. Langs de sportvelden over anderhalve kilometer of daaromtrent. Lefgozers - ik soms ook - verstoppen zich achter de bosjes, in de hoop dat de gymleraar dat niet ontdekt. Andere tijden, bijzondere tegenstelling.

In oktober 1989 loop ik de Marathon van Berlijn, vanaf de Brandenburger Tor alleen door West-Berlijn. De ‘Muur’ staat nog. Mijn eerste 42 kilometer en 195 meter, bijzondere ervaring. Een maand later die van New York, nog unieker, zelfs een minuut of twintig sneller. In de Big Apple zie ik op mijn hotelkamer beelden van de Oost-West-doorbraak op televisie. Bijzondere evenementen.

Waar ik als middelbare scholier niet van weet, is de allereerste Dam-Dam-race van 1959. Deze bijzondere gebeurtenis is bedoeld als ludieke protestactie tegen de gebrekkige verbinding tussen Amsterdam en Zaandam. De gemeentebesturen van beide steden willen druk uitoefenen op de rijksoverheid om de Coentunnel te realiseren. Deelnemers aan de race moeten een parcours van Amsterdamse naar Zaanse Dam afleggen. Elk mogelijk voer- of vaartuig is geoorloofd.

Ik heb zowel in Amsterdam als Zaandam gewoond, van deze Dam-Dam-race heb ik nooit eerder gehoord. Ik lees nu pas dat tot prominente deelnemers zangeres Teddy Scholten - in vleugelboot - en zanger Willy Alberti - in gondel - behoren. Een kwintet Surinamers maakt de oversteek in korjalen, uitgeholde boomstammen, Zaankanters verkleden zich als ‘Zaninefaten’ en ‘Batavieren’. Ene Wout Bruynzeel gaat de boeken in als man met de snelste tijd. Per speedboot en motor scoort hij tien minuten en wat seconden. De Zaanse Dam is drie dagen het middelpunt van een show, die met spectaculair vuurwerk eindigt.

Het gemeenschappelijk belang van Amsterdam en Zaandam resulteert in getouwtrek over welke tunnel eerst moet worden gebouwd, Coen- of IJtunnel, spottend de ‘Coense en IJse twisten’ genoemd. In 1966 wordt de Coentunnel geopend, in 1968 de IJtunnel. Beide heb ik met de auto gefrequenteerd, van de IJtunnel herinner ik mij deze drie keer hollend te zijn doorgegaan op weg naar de Zaanse Dam.

De jaarlijks terugkerende Dam-tot-Damloop - inmiddels grootste hardloopevenement van Nederland - vindt als trimloop in 1985 voor het eerst plaats. Ruim vierduizend deelnemers en tienduizenden supporters langs het parcours, dat op hoofdstedelijke Dam start en bij Zaanse Dam finisht. Later liggen de tien mijl ofwel 16,1 kilometer tussen Amsterdamse Prins Hendrikkade en Zaandamse Peperstraat.

Met plezier denk ik aan mijn trits Dam-tot-Damlopen terug, de medailles hangen nog prominent aan de muur. Hardlopen tussen duizenden door de stilgelegde IJtunnel, op weg naar de reuring in Zaandam. Over Zaanse Zuiddijk met aan beide zijden rijen supporters die enthousiast applaudisseren. Hoewel ik mij node in massa’s begeef, accepteer ik in deze volkse drukte met graagte elke aangereikte natte spons. Binnen anderhalf uur over de meet. Speed zonder speedboot. Vleugels zonder vleugelboot.