(323) SAM69+, over mooi of lelijk bouwwerk

Woensdag 4 november 2015

Bavo, Bravo

Meningen verschillen over de vraag of de Sint Bavo in Haarlem mooi of lelijk is. Waar iedereen het over eens is: de basiliek staat op een verkeerde plaats, net buiten het centrum. Het bouwwerk moet getuigen van roomse glorie en dus aan de maat zijn. Dat was in het krap bemeten stadscentrum niet mogelijk, al verwijst de Haarlemmer bij navraag naar de Bavo onmiddellijk naar de kerk aan de Grote Markt, de Oude Bavo. Dat vind ik al een ‘flinke jongen’, maar het volumineuze gebouw aan de Leidsevaart benadert de Sint Jan in Den Bosch, de grootste kerk van Nederland. In de tijdgeest van de 20-ste eeuw verkommert de Nieuwe Sint Bavo, maar sinds 2005 is restauratie in gang gezet.

Nu de grauwsluier van het Haarlemse gebedshuis gaat verdwijnen, lijkt vergelijking met de Sagrada Familia in Barcelona minder grotesk. Beide scheppingen hebben facetten als lange bouwgeschiedenis, ongrijpbaarheid en rijkdom aan symbolen gemeen. De Haarlemse basiliek zit lange tijd in het verdomhoekje, maar zal na restauratie weer schitteren. Toeristen moeten de weg naar de ‘Sagrada Familia van de Lage Landen’ gaan vinden, zoals dat in de Catalaanse hoofdstad al lange tijd het geval is.

Basiliek Sagrada Familia - ‘Heilige Familie’ - in Barcelona is ontworpen door Antoni Gaudi. Sinds in 1882 de eerste steen is gelegd, duurt de bouw nog altijd voort. Alleen tijdens de Spaanse Burgeroorlog ligt hij even stil. Hoewel nog lang niet af, wijdt paus Benedictus XVI de kerk in 2010 tot basiliek. ’Ergens in het eerste derde deel van de 21-ste eeuw kan het bouwwerk klaar zijn’, zegt de bouwdirectie. Paradoxaal genoeg worden voltooide gedeelten inmiddels gerenoveerd, iets dat trouwens bij de bouw van kerken van dit formaat niet ongebruikelijk is.        

Al veel langer dan een eeuw hangt een reuzenkraan boven het gebouw. Voorstanders van de bouw stellen dat het niet uitmaakt hoe lang het voortduurt. Tegenstanders vinden het een bederf van een van de kwaliteiten van de tempel, het feit dat hij tijdens Gaudi’s leven niet is voltooid. Het onvoltooide meesterwerk moet blijven zoals het was toen hij stierf. 

Wij raken van ons stuk als we de omvang zien van wat al is gebouwd. Ook de steigers, betonmolens, steenblokken en hopen kiezel en puin op de gigantische bouwplaats maken indruk. Om naar de toren van de ‘Geboortegevel’ te komen, neemt de lift ons mee naar een bovensteiger, waar twee beangstigende keuzes resten, hoger klimmen of naar beneden afdalen. Wij nemen de draaitrap en werpen een blik op de toppen van de aangrenzende torens. Weer buiten via de centrale ‘Poort van de Liefde’ kijken we nogmaals naar de gevel, naturalistische beelden en verbazingwekkende versieringen. Het is een onvergetelijk schouwspel, dat op een onmogelijk droombeeld van een onnavolgbare meester - Gaudi - is uitgelopen.

Komend voorjaar fiets ik naar de Nieuwe Sint Bavokerk in Haarlem, die veel eerder - in 1948 door paus Pius XII - dan de Sagrada Familia tot basiliek is verheven. Langs de Leidsevaart hoop ik de Nederlandse Heilige Familie te aanschouwen.