(440) SAM70+, over de ene tijdklok en de andere

Maandag 29 februari 2016

Julius en Juliana

Tussen mijn geboortejaar 1946 en mijn sterfjaar leef ik iedere vier jaar een dag langer. Om de vier jaar doen zich immers 365 dagen met verlenging voor. Een dag als vandaag extra, schrikkeldag in schrikkeljaar 2016. Werkgevers spinnen garen, maar dagbloggers komen stof en adem tekort, zij schrikken verschrikkellijk.

Het woord ‘schrikkeljaar’ is terug te voeren op het Middelnederlandse woord ‘scricken’, dat springen of met grote passen lopen betekent. Tussen 1901 en 2099 is ieder jaar dat door vier deelbaar is (inclusief 2000) een schrikkeljaar, met 29 februari als extra dag. Dit jaar 2012 is dus ook schrikkeljaar.

De tijd die de aarde nodig heeft om één keer om de zon te draaien (dus één keer alle seizoenen te doorlopen) noemen wij een jaar. De tijd die de aarde nodig heeft om één keer om haar eigen as te draaien, noemen we een dag. Ik ben geen professor Pi, maar bij nameting stel ik vast dat een jaar gemiddeld 365 dagen, 5 uur, 48 minuten en 45,19… seconden duurt. Dus bevat een jaar 365,24219… dagen.

Het is echter onhandig om in één jaar gebroken dagen te hebben. Daarom het ‘schrikkeljaar’ - met één extra dag.

In het jaar 46 vóór Christus voert Julius Caesar de ‘Julische’ kalender in, met iedere vier jaar een schrikkeljaar. Dat is niet nauwkeurig genoeg. Daarom bepaalt paus Gregorius XII dat donderdag 4 oktober 1582 direct moet worden gevolgd door vrijdag 15 oktober 1582, om de opgelopen schade in één keer goed te maken. De pauselijke ingreep stuit op groot verzet. Veel mensen denken dat zij tien dagen korter zullen leven.

Katholieke landen als Italië, Spanje, Portugal en Polen accepteren de ‘Gregoriaanse’ kalender onmiddellijk, korte tijd later gevolgd door Frankrijk, Luxemburg, België en de zuidelijke gewesten van Nederland. Onze noordelijke gewesten verlaten de ‘Julische’ kalender pas rond 1700, Groot-Brittannië in 1752 en de Sovjet-Unie in 1918.

De schrikkeldag is aan februari toebedeeld, omdat die maand tot het jaar 456 de laatste maand van het jaar is en de minste dagen telt. Romeinse keizer Augustus heeft een dag van februari afgehaald om die aan de naar hem genoemde maand augustus toe te voegen. Hij wil ‘zijn’ maand net zo veel dagen laten tellen als juli, vernoemd naar Julius Caesar. Tót het jaar 456 begint elk jaar dus met maart (de lente als begin), wat de namen van september (zevende), oktober (achtste), november (negende) en december (tiende) verklaart.

De jaren 1700, 1800 en 1900 zijn geen schrikkeljaren, 2000 wél. De jaren 2100, 2200 en 2300 zijn het weer níet. Iedereen ná 1900 geboren, die vóór 2100 overlijdt, beleeft niet anders dan om elke vier jaar een schrikkeljaar.

Gelijktrekken van tijd vindt trouwens later plaats dan gelijktrekken van de kalender. Pas sinds 1 mei 1909 zijn in Nederland geen tijdsverschillen meer tussen verschillende plaatsen. De laatste dag met binnenlandse tijdsverschillen is vrijdag 30 april 1909. Is ‘t het ‘almachtige Oranje’ dat de klokken op Juliana’s geboortedag gelijk zet?

Verschrikkellijk!