(451) SAM70+, over literatuur bij de buren

Vrijdag 11 maart 2016

Gerritsen, Grass, Goethe

'Was ich noch zu sagen hätte': morgen begint de 81ste Boekenweek. Thematisch gaan we de grens over, naar onze Oosterburen. Om te beginnen kunnen we lezend door ons eigen land op reis gaan. Met boekenweekgeschenk ‘Broer’ van Esther Gerritsen als ticket voor de trein. Voor noppes, zittend of staand, zonder in- en uit te checken.

Op de middelbare school reis ik - verplicht - naar Duitsland. Aan de hand van de Duitse schrijver Erich Kästner (1899-1974), die voor zijn gehele oeuvre in 1960 de ‘Hans Christian Andersen-prijs’ ontvangt. Ik herinner mij boeken voor het vak Duits als ‘Emil und die Detektive' en ‘Drei Männer im Schnee'. Ik weet er niets meer over na te vertellen. Gedächtnisstörung.

Nederland heeft Esther Gerritsen, België David van Reybrouck en Duitsland beschikt over zijn schat aan literatuur. Ik verklap niks over het Hollandse treinkaartje van zondag. Dat haalt iedere liefhebber morgen zelf maar op, zolang de voorraad strekt. Bovengenoemde Belg schreef boekenweekessay ‘Zink’ over een volkomen vergeten ministaatje, dat nu tot Duitstalig België behoort, maar van 1815 tot 1918 eigen bestuur, vlag, volkslied, rijkswacht en postzegels had. Neutraal-Moresnet is meer dan een eeuw het gemeenschappelijke buurlandje van Nederland, België en Duitsland. David van Reybrouck traceert de merkwaardige geschiedenis ervan.

Bier, braadworst en BMW’s kennen we van de Duitsers. Waar we minder van weten - ík in ieder geval - is van hun literatuur. Ik noemde Erich Kästner en vul aan met namen als Heinrich Böll, Bertolt Brecht, Günter Grass en Thomas Mann. Pogingen om deze coryfeeën te lezen, waren mij te machtig. Ze deden me terugverlangen naar mijn jeugd, waarin ik favoriet Karl May vrat. Door zijn latere bijna-naamgenoot Karl Marx kwam ik evenmin heen.

Waar Boekenweek 2016 in het teken van Duitsland staat, ga ik mij maar eens verdiepen in de moderne Duitse literatuur. Boekentips meer dan voldoende, lees maar mee.

‘Kruso’ van Lutz Seiler: Edgar vlucht uit zijn eigen leven, naar Hiddensee. Hij vindt werk als afwasser op dat legendarische eiland in de Oostzee, waar mensen naar uitweken om de DDR te ontvluchten. Hier is Alexander Krusovitsj - Kruso - de spil van een kleine gemeenschap aangespoelde drenkelingen.

‘De nieuwe kok’ van Julia Franck: Een vrouw bezit een licht vervallen hotelletje. Ze bestiert het hotel zonder enig enthousiasme. Maar dan komt er op een goede dag een nieuwe kok, die van pittig eten houdt en met al even pittige ideeën de sfeer in het hotel tracht te veranderen.

‘Als het licht wordt’ van Franka Potente: Tim verloor zijn baan, zijn vrouw verliet hem en zijn zoon wil hem niet meer zien. Hij besluit terug te gaan naar de plek waar hij ooit met zijn vrouw vakantie vierde. Het wordt een turbulente en emotionele reis.

Het zijn slechts drie willekeurige voorbeelden, wellicht waard om aan te schaffen - treinkaartje als toegift. Maar misschien moet ik kiezen voor ‘Goethe’ van Rüdiger Safranski. 

Johann Wolfgang Goethe is immers een van de grootste Duitse literaire personen, even klassiek als Shakespeare en Dante.