(469) SAM70+, over het ‘klippenrijk’ van Homerus

Dinsdag 29 maart 2016

Kloosters en kalkpatronen

In de Egeïsche zee ligt tussen het Griekse Lesbos en Samos nog een Anatolisch eiland. Chios bevindt zich vlak voor de Turkse kust, kortste afstand naar Turkije is niet meer dan zes kilometer. Met 842 vierkante kilometer oppervlakte is het op vier na het grootste eiland in de Griekse archipel. Wij waren in minder roerige tijden dan nu op elk van de drie eilanden op vakantie. We bewandelden Chios' prachtige, ruige natuur en verkenden het ruige bergland in het noorden via smalle, dwars door het landschap leidende ezelpaadjes. In het zuiden kwamen we door mastiekplantages, langs kleine dorpjes en eenzame strandjes.

Chios is rijk aan kleine en grotere kloosters. Meestal liggen ze op de top van een berg met wijds uitzicht over de omgeving. Het wereldberoemde klooster Nea Moni is hierop een uitzondering. In het noorden, westen en zuiden omsluit een bergkam het bouwwerk, dat naar het oosten vrije doorkijk tot aan de Turkse kust heeft. Wij bereikten het klooster door vanuit Chios-stad in de richting van Karyes te rijden. Karyes is in de 11e eeuw gesticht door gevangenen uit Konstantinopel, die waren vrijgelaten op voorwaarde dat zij Nea Moni zouden bouwen en Chios nooit zouden verlaten.

In 1820 wil een monnik van Nea Moni zich afzonderen. Hij bouwt iets voorbij Karyes hoog op een berg zijn klooster Agios Marcos. Daar wonen nu twee monniken, waarvan de oudste stapelgek is op vijgen. Hij eet ze niet alleen, maar stookt er ook de beruchte ‘Zouma’ van, een drank met alcoholpercentage van zeventig procent. 

Volissos in het noordwesten kun je met pastelkleurige huisjes tegen een berghelling zien liggen. Een imposante Venetiaanse burcht torent boven het dorpje uit. De klim naar boven beloont zwoegers met een adembenemend uitzicht over de westkust. Iets onder de burcht staat een bouwval, die het oude woonhuis van Homerus moet zijn geweest. Een marmeren plaat herinnert eraan dat dit huis - volgens overlevering - door Homerus werd bewoond. Tussen de kleine huizen van wat eens een bloeiend handelscentrum was, staan vele, nauwelijks herkenbare kapelletjes.

In het zuiden, op 25 kilometer van Chios-stad, herinner ik mij Pyrgi als bijzonder dorp. Dit van oorsprong middeleeuwse hoofddorp tussen twintig mastiekdorpjes met vijftienhonderd inwoners is opgeknapt en uitgebreid. Het centrum bestaat uit een originele, oude dorpskern met een groot, centraal plein. Bijna alle voorgevels van de huizen zijn versierd met unieke geometrische motieven, de zogenaamde ‘xystra’, een soort graffiti. Deze techniek stamt uit de Venetiaanse tijd en is als traditie jarenlang van vader op zoon overgeleverd. Er zijn nog enkele ‘Pyrgousi’ die deze kunst beheersen.

Vroeger bedekten de bewoners hun voorgevels met vulkanisch zand uit Emborio aan de zuidoostkust. Tegenwoordig is het grijs cement, waarover een laag witte kalk wordt aangebracht. De geometrische figuren worden in de natte kalk gekrast, waardoor ze als zwart-wit patroon opdrogen.

Erna is van ons tweeën degene met scherp oog voor detail. Zij ontdekte dat zelfs de randjes van bloembakken en de onderkant van balkons niet werden vergeten.