(490) SAM70+, over wandelpark tussen polder en duin

Dinsdag 19 april 2016

Appelvink en bananenplant

Natuurgebied ‘De Overplaats’ in Heemstede ondergaat in de loop van de eeuwen grote gedaanteverwisselingen. Dit wandelbos met gazons en veel hoogteverschillen - van oudsher de ‘overtuin’ van buitenplaats De Hartenkamp - ligt op een strandwal. De bomen in het niet al te grote bos zijn oud en eerbiedwaardig. Tussen het uitgestrekte duingebied aan de ene en Haarlemmermeerpolder aan de andere kant is het rijk aan vogels. De zeldzame appelvink laat zich regelmatig zien.

Landgoed De Overplaats is in de 17e eeuw ontstaan. De beroemde arts en botanicus Linnaeus plant er zijn voetstappen. Mede dankzij deze geleerde ontwikkelt het zich in het begin van de 18e eeuw tot een van de beroemdste tuinen van Europa. Het park is vermoedelijk ontworpen door J. D. Zocher senior. Kenmerkend voor zijn romantische, landschappelijke stijl zijn slingerende beuken- en eikenlanen en smalle paadjes met steeds wisselende vergezichten. Oorspronkelijk stond er een theekoepel, uit de tijd dat thee uit het verre oosten naar Nederland kwam. De koepel is door vandalen vernield, waarna een prijsvraag voor een nieuwe blikvanger is uitgeschreven. Tegenwoordig is het gebied van Staatsbosbeheer, die er alles aan doet om er iets moois van te maken.

De Zweedse geleerde Carolus Linnaeus heeft van september 1735 tot oktober 1737 op de Hartekamp gewerkt. Landgoedeigenaar George Clifford, een rijke bankier, nodigt hem als onderzoeker uit. Het verhaal gaat dat Linnaeus als eerste in Europa een bananenplant aan het bloeien krijgt. Dat was uniek. Hij catalogiseert alles wat er aan planten te zien is, uitmondend in het boek ‘Hortus Cliffortianus’, voorloper van zijn latere werk. Van de tuin uit de tijd van Linnaeus is weinig meer over.

Wandelaars kunnen op hun gemak een handvol kilometers door het grootse bos kuieren. Sommige enorme bomen zijn meer dan tweehonderd jaar oud. De Overplaats wordt gesierd door statige kastanjes, eiken, linden, dennen en essen. Tussen inheemse en bomen uit verre oorden steken de bloemen nietig af. 

Niet alleen de plantenwereld is uniek op de Overplaats, ook de soorten vogels die het landgoed rijk is maken een wandeling tot een plezierige ervaring. De diversiteit aan boomsoorten trekt veel vogels aan. Naast de appelvink ontdek je er met wat geluk de bosuil, groene specht, kuif- en pimpelmees, gaai en buizerd. Eekhoorntjes kom je geregeld tegen, af en toe wordt een vos gesignaleerd.

De statige kastanjelaan vormt de verbinding tussen het oostelijke en westelijke deel van de Overplaats. Als sluitstuk van een wandeling loop je zo naar een grote vijver met in het midden een eilandje. Hier is het helemaal een oase van rust, het lijkt wel of er een riviertje zonder einde is aangelegd. Was een groot deel van het bos eens overwoekerd en waren de paden onbegaanbaar, de Overplaats mag gezien worden. Het verhaal van het bosrijke wandeloord wordt verteld als terug in de tijd, elk tijdperk met een eigen verhaallijn. Met het verleden als bron van inspiratie worden nieuwe lagen en nieuwe elementen toegevoegd, waardoor sprake is van een park van de 21e eeuw.