(495) SAM70+, over tijden van oorlog en verzet

Zondag 24 april 2016

Gezonde geest, gezond gestel

De schooljeugd van Heiloo is afgelopen vrijdagmiddag alom opgewonden oranjekleurig bezig met Koningsspelletjes. Tussen ruim twintig geïnteresseerde Heilooënaren schuifel ik - bevrijdingskind van net na de Tweede Wereldoorlog - op datzelfde moment door de groene dreven van hun dorp. Als niet-inwoner schaar ik mij tussen nieuwsgierige dorpsbewoners, een gemengde ‘oude(re) garde’ onder leiding van gedreven Oud-Heiloo-leden Jaap de Graaf en Paul Morsch op ‘oorlogspad’. Wandeltocht met uitleg onder het motto ‘Wij trekken een spoor dwars door een dorp in oorlogstijd’.

Jaap de Graaf heb ik op skilatten met wieltjes door de lanen van Heiloo zien ploeteren. Nooit een woord mee gewisseld, ook niet op filmavonden in theater De Beun, waar ik hem met echtgenote Josta in de zaal weet. Op de dag van Koningsspelen raak ik in de Oudheidkamer van Heiloo met hem aan de praat. Bewegen op ski’s door de straten van Heiloo is zijn voorbereiding op lange langlauf loipen in Scandinavië, inspanningen over tientallen kilometers geaccidenteerd sneeuwgebied. In de Friese Elfstedentocht verovert Jaap op schaatsen zijn kruisje in Leeuwarden, op joggingschoenen in Athene zijn marathonmedaille van de Griekse hoofdstad. ‘Mens sana in corpora sano’.

Op mijn leeftijd van nu - Jaap is, net als zijn vrouw, ook van 1946 - bereidt hij zich met haar voor op deelname later dit jaar aan de zwemtocht door de Amsterdamse grachten. Voor het goede doel. Ik doe het ze niet na.

De erudiete De Graaf - veertigjarige onderwijsloopbaan - blijkt een uitmuntende verteller te zijn. De basis van de wandeling door Heiloo is zijn bijzonder fraaie boekwerk ‘Heiloo, een dorp in oorlogstijd’, dat hij met echtgenote Josta de Graaf-Gieltjes schreef. Het boek is in november 2011 verschenen en voltooid door de aanvulling ‘Heiloo, een dorp in oorlogstijd 2’. Met slechts wat krabbels op een kladje weet onze gids zijn keel tijdens diverse stops op saillante, droevige, memorabele oorlogsplekken van Heiloo droog te praten. Soms steekt Josta hem een snoepje tegen keelkriebel toe. Collega Paul Morsch support de orale geschiedenis door geplastificeerde oude foto’s van hand tot hand te laten gaan. Uiteraard onder verzoek om nieuwe oude afbeeldingen, waar Oud-Heiloo als verzamelinstituut altijd voor open staat. Een van de wandelaars verrast met een trouwfoto, genomen op een plek uit het verleden. Het kostbare aandenken mag worden gedigitaliseerd.

Als wandelaars komen we aan de weet dat Heiloo in oorlogstijd op achtduizend inwoners liefst tien rijwielhandelaren heeft. Op enig moment vorderen de Duitsers de tweewielers van de bewoners. Een paar duizend exemplaren moet worden ingeleverd. Aan zo’n herinnering wil ik niet denken, wanneer ik afgelopen zaterdag vrijuit op mijn fietsje langs een groep met nieuwe in het verleden geïnteresseerde ‘oude garde’ voorbij rijd. Woordvoerder Jaap de Graaf herhaalt zijn boeiende verhalen, Jaap Morsch zwaait me op afstand gedag. De geschiedenis van de oorlog in Heiloo blijft onvermoeibaar en indrukwekkend tot leven gebracht.

Wie meer details, vooral persoonlijke verhalen, wil vernemen, doet er goed aan het prachtige boekwerk van ‘Oud Heiloo’ aan te schaffen. Krachtig aanbevolen.