(500) SAM70+, over vijf eeuwen vol visioenen

Vrijdag 29 april 2016

Visie en verbeeldingskracht

In vijfhonderd jaar na zijn dood is het werk van Jheronimus Bosch onverminderd bijzonder en uniek gebleven. Geboren, getogen en overleden in ’s-Hertogenbosch, dat daarom het gehele jaar 2016 in het teken van deze beroemdste middeleeuwse schilder van Nederland staat. De universele beeldtaal van Bosch vol menselijke emoties en surreële visioenen vormt een half millennium na zijn sterfdag nog steeds een bron van inspiratie.

Jheronimus Bosch (circa 1450 - 1516) is met zijn originele visie en verbeeldingskracht een ‘eigentijds’ kunstenaar. Hij breekt met referentiekaders van zijn tijd en maakt karakteristieke panelen en tekeningen. Zijn tijdloze, unieke werk hangt wereldwijd in gerenommeerde musea en inspireert nog dagelijks. Voor ’s-Hertogenbosch is viering van het Boschjaar een unieke gelegenheid om de stad lokaal, regionaal, nationaal én internationaal op de kaart te zetten. Daarom organiseert de stad een jaar met diverse activiteiten om de schilder te herdenken.

Een van de publieksactiviteiten is de ‘Wonderlijke klim op de Sint-Jan’. Wie wel eens op het dak van deze kathedraal is geweest, weet dat het een bijzondere ervaring is. Je kunt naar alle kanten een prachtig uitzicht genieten. Naar het zuiden ‘Het Bossche Broek’, naar het noorden een blik over de oude binnenstad. Uniek zijn 96 luchtboogbeeldjes, die van zeer dichtbij zijn te bekijken. Het jaar 2016 biedt van februari tot en met oktober eenmalig de kans om in kleine groepjes deze klim te maken. Hoge borstweringen en houten vlonders zorgen voor een veilige rondwandeling.

Voor het project is een speciale lift gebouwd, die bezoekers onder leiding van een gids naar 25 meter hoogte brengt. Daar stappen zij een wonderlijke wereld binnen, waarin de gelijkenis van de beelden met het werk van Jheronimus Bosch treffend is. Naast ‘gewone’ ambachtslieden als metselaar of schilder zijn er ook speciale beelden. De drie koningen, figuren uit fabels, vele dieren, al dan niet werkelijk bestaand. Je komt muzikanten tegen, soms met echte instrumenten, dan weer met fantasie-instrumenten. Het is de wereld op z’n kop, als tijdens carnaval. Een stemvork bespeelt een blaasbalg, om een voorbeeld te noemen. De verzameling beelden wordt compleet gemaakt door monsters en duivels.

De luchtbogen van het schip van de Sint-Jan vormen een unieke decoratie uit de tijd van Bosch. Ze worden door een merkwaardig volkje van muzikanten, monsters en gedrochten bevolkt. Op de bovenkant van de bogen - de dekrug - zitten er steeds zes per boog. Een nagenoeg unieke reeks vreemde figuren, die op de kathedraal in de 19-e eeuw door kopieën zijn vervangen. Eenmaal beneden stap je uiteraard het Sint-Jansmuseum naast het kerkgebouw binnen. Daar zijn namelijk nog meer originele luchtboogbeelden uit de late middeleeuwen. De groteske wezens komen ook op allerlei andere kathedralen voor. Maar de wijze waarop de beelden in ’s-Hertogenbosch zijn toegepast op de luchtbogen van de Sint-Jan, als een wonderlijke parade hoog boven de stad, is nergens anders vertoond.

Wonderlijke klim. Dat ik daar na vijfhonderd blogverhalen vol menselijke emoties en surreële visioenen achter moest komen …