(54) SAM69, over de vos die zijn passie preekt

Zondag 8 februari 2015

Le corbeau et le renard

Anders dan de mens uit de 15e kom ik in de 21e eeuw nauwelijks konijnen in het Noord-Hollands duingebied tegen. Vooral middeleeuwse welgestelden zien de duinen als één grote proviandkast met konijnenvlees, waaruit zij vrijelijk kunnen oogsten. Zij beoordelen de vos als een boosaardige boosdoener die “wonder groote schade aan het conijn” toebrengt. Ze mogen het roofdier niet, omdat het in hun ogen veel onheil aanricht. Dat moge zijn, maar de doortrapte kippen- en konijnendief wil net als wij in zijn bestaan voorzien. Anders dan die middeleeuwers breng ik mijn geweer dan ook niet in stelling als ik de slimme overlever met zijn reputatie van sluwe moordenaar tegen het lijf loop. ‘Reintje’ blijkt echter degene die van onze onverwachte ontmoeting schrikt. Ik houd slechts verbaasd passen en adem in. Helaas, in een split second is de rover foetsie. Hij kan niet weten dat mijn wapen – geen vergunning - thuis op zolder ligt. De grote Griekse dichter Homerus (ca. 800 v. Chr.-ca. 750 v.Chr.), van de Ilias en de Odyssee, heeft gelijk. Hij geeft in zijn werken aan de allesvreter al het stempel ‘slimheid’.

In de oudste dierenverhalen worden dieren vaak met halve waarheden en hele verzinsels opgezadeld. De onheilspellende vos krijgt het etiket wreed, bedrieglijk, hebzuchtig, vals en genadeloos. Van een vos verwacht niemand iets goeds, hij ontziet geen levend wezen. Als hij mij ziet, lijkt zijn denkwereld het omgekeerde te verbeelden. Vreest hij mij, angst voor hagel uit mijn loop?

De eerste in het Nederlands geschreven roman heeft de vos als hoofdpersoon: ‘Van den Vos Reynaerde’. Dit episch dierdicht, hoogtepunt in de Nederlandse middeleeuwse literatuur, telt 3.469 versregels in Middelnederlands. Geen fabel, maar epos, heldendicht. Middelnederlandse verhalen zijn vaak gebaseerd op de Franse roman van rond 1160 ‘Le Plaid’ (letterlijk Het pleidooi), de eerste van de verzameling vossenverhalen ‘Le Roman de Renart’.

De vos is een opportunist pur sang. Eieren, aas, insecten, vogels, muizen, konijnen, hazen, egels, reekalfjes, bessen, wespennesten, fruit, kippen en afval, hij peuzelt alles met smaak op. Voor elke prooi hanteert hij een eigen slimme tactiek en techniek. Egels rolt hij op hun rug, konijn en haas zit hij in een sprint achterna om ze met een beet in hun nek in één keer te doden. Lang spurten houdt de vos niet vol, hij haalt wel een snelheid van zeventig kilometer per uur. Naast snelheid hanteert de slimmerik slimheid, Homerus zei het. Tot de vossenfabels van Jean de La Fontaine (1621-1695) behoort de beroemde ‘De raaf en de vos’. Hierin weet een vos met praatjes en vleierij een kaas te stelen van een raaf. De moraal: ‘Vleiers leven ten koste van degenen die luisteren’.

Tegen etenstijd wandel ik op mijn gemak naar huis. In gedachten hoor ik mijn jeugdvriendje met mooie, gevleugelde woorden zijn passie preken. “Wij eten vanavond kíp. Kom je bij ons eten?”. Ovenheerlijke uitnodiging, kip kanen bij de familie De Vos. Niet zoals mijn duinvriend zijn tafel dekt, maar mét patat en appelmoes!