(62) SAM69+, over rust en natuur in Spaarnwoude

Maandag 16 februari 2015

Goud en brons, of zilver?

Nog niet eens zo heel lang geleden heb ik wat rondjes door recreatiegebied Spaarnwoude geskeelerd. Ik mag daar ook graag fietsen. Het gebied tussen Amsterdam, Haarlem en Velsen van 2.750 hectare is zeer aantrekkelijk om recreatief te sporten. Bovendien kun je er van de rust en natuur genieten. Oude bodems van laag-,  hoog- en brakveen ontmoeten elkaar hier. Spaarne en de Liede zijn oude veenrivieren, met langs hun oevers een rijke flora. Liefhebbers genieten van vele vogelsoorten. Monumentale boerderijen en molens voltooien het beeld van de oer-Hollandse polder.

In de polders zijn nog vele sporen van de eeuwenlange strijd tegen het water te vinden. Het eerste (teruggevonden) teken van bewoning is een bijl van meer dan vijfduizend jaar oud. In die tijd steeg de zeespiegel snel en werden nieuwe duinen en strandwallen gevormd. Het dorp Spaarnwoude is op zo’n strandwal gebouwd. Op de duinen kwam bos en op de lagere delen ontstonden moeras en veen. Ook zijn er delen van grafheuvels en boerderijen ontdekt, met bronzen en gouden voorwerpen. Rond 700 voor Christus daalde de zeespiegel en werd de drooggevallen grond weer in gebruik genomen. Zo zijn bij de Wijkertunnel resten van een Romeins fort gevonden. In de vette klei zijn gebruiksvoorwerpen van hout en leer goed bewaard gebleven.

De dichtheid van weidevogels in het cultuurlandschap is groot. De binnenpolder bij Spaarndam is de enige plaats in Noord-Holland ten zuiden van het Noordzeekanaal waar de kemphaan nog broedt. ’s Zomers fourageren hier lepelaars, ’s winters zijn er allerlei soorten eenden en steltlopers. In de weilanden zijn de koekoeksbloem, rode klaver en herfstleeuwetand teruggekeerd. Langs natte velden zorgen tegen het einde van de lente rietorchis, moerasklaver, blauw glidkruid en moerasspirea voor een aangenaam kleurenspel. Langs de sloten komen pinksterbloem, houdt u vast zompvergeetmenietje en pijptorkruid tot bloei. Op sommige plaatsen gedijt het groot moerasscherm, een biotoop, zeker niet bedoeld als drive-in bioscoop. Op een oude strandwal – waar de ‘stompe toren’ van Spaarnwoude staat – zijn duizendblad en zachte ooievaarsbek in groten getale te vinden.

Binnen het gebied liggen forten als Spaarndam-Noord, Spaarndam-Zuid en Penningsveer. Hooggroeiende bosschages bieden aan boomvalk, tortel en wielewaal broedgelegenheid. Kleine karekiet en rietzanger broeden in de rietkragen op gedeelten van fortgrachten. In oude knotwilgen vinden steenuilen een nestelplek.

Spaarndam is een oud vissersdorpje met in zijn midden het 16e eeuwse kerkje ‘de Stompe Toren’ en het standbeeld van Hansje Brinkers. Met zijn huizen, bruggen en sluizen is het een beschermd dorpsgezicht. Bij het dorp liggen ook twee forten van de 19e eeuwse verdedigingslinie ‘Stelling van Amsterdam’. Aan de oostoever van de Mooie Nel staat molen de Slokop en in de Veerpolder molen de Veer.

Spaarnwoude is vrij toegankelijk op wegen, voet-, fiets- en ruiterpaden. Diverse gemarkeerde routes staan aangegeven. Langs de Kerkweg ten zuiden van het kerkje van Spaarnwoude staat een vogelobservatiehut. Onder het skeeleren had ik geen tijd om flora en fauna nauwkeurig te bekijken. Ik ging voor goud, desnoods brons, maar het werd een zilveren plak.