(89) SAM69+, over Sam ‘syn’ dromen in de trein

Zondag 15 maart 2015

Helaasheid der dingen

De elektrische trein grijpt het nekvel van het kleine jochie dat ik ben. Te gek voor woorden, zo blij ben ik met mijn Märklin-maquette. Als pensionado trekt de Kobo-e-reader aan mijn netvlies. Waanzin, ik verslind liever echte boeken. Boekenweek 2015 schenkt mij Vlaams literaire letteren. De negendaagse draait om waanzin, thema is dit keer Te Gek voor Woorden. Fernando Pessoa schrijft in één nacht 24 gedichten. Dimitri Verhulst houdt de zomer niet tegen, hij wil Don Quichot niet zijn. “Ik ben Hamlet”, zegt hij als klein jochie. Eenmaal volwassen is zijn liefde voor Shakespeare aan hem voorbij.

Vandaag stap ik met Verhulst de trein in. Gratis voor niks. Waarheen, waarvoor? Ik toon de conducteur ‘De Zomer Hou Je Ook Niet Tegen’. De man laat mij met een glimlach de ganse zondag vrijzinnig reiziger. Vrijmetselaar? Vrij onzinnig. Fictie en non-fictie dompelen mij onder in waanzinnige titels. ‘Reis naar het Einde van de Nacht’ met Louis Ferdinand Céline. ‘Wat is waanzin?’ ontdek ik aan de hand van Darian Leader, Wouter Kusters verklaart de ‘Filosofie van de waanzin’, Michel Foucault debuteert met ‘Geschiedenis van de waanzin’. Andrew Solomon definieert ‘Demonen van de middag’, waarna Elyn Saks onderzoek doet naar ‘De geschiedenis van mijn gekte’. Met de connectie tussen waanzin en literatuur houdt Ranne Hovius zich in ‘Vogels van waanzin’ bezig, terwijl Marius Engelbrecht mij vertelt hoe in West-Europa tussen 1560 en 1700 over waanzin werd gedacht in ‘De onttovering van de waanzin’.

Als de conducteur weer langs komt, laat ik hem ‘Betere mensen’ van Trudy Dehue zien. Hij weifelt, ik zie hem denken. ‘Dwaallicht’  (Josha Zwaan), ‘Hersenspinsels’ (André Aleman), ‘Hallucinaties’ (Oliver Sacks). ‘Vandaag koop ik alle kleuren’ (Karin Anema) leg ik hem uit. Hij loopt door, mompelt wat. ‘Gekkenpraat’ (W. F. Hermans) en ‘Meriswin’ (Hafid Bouazza).

De trein dendert als Pieter Steinz’ essay ‘Waanzin in de Wereldliteratuur’ door het dolhuis van verhalen over gradaties van gekte en de grens tussen gek en normaal. Bovenleiding gesprongen of springer aan boord? Borderline of hogesnelheidslijn? In Steinz’ ‘Gids voor de wereldliteratuur’ biedt het spoor houvast in een wirwar van klassiekers en cultboeken. “Boeken maken het mogelijk om je te verdiepen in een leven dat niet het jouwe is”, legt de essayist uit.

Lezers zijn net zo gek als schrijvers. De slotzondag van de Boekenweek is het ideale moment om de gedeelde gestoordheid door te laten dringen. Bij voorkeur gratis reizend in de trein, liefst in de stiltecoupé. Als het daar ten minste stil is. Dat is met de niet te stuiten zomer in aantocht haast onmogelijk op het Nederlandse spoor. Het syndroom van mijn dromen. Dwaze, nietszeggende lezer die ik ben. ‘De glazen stolp’ van Sylvia Plath, panacee voor een storing? Ik kijk wel uit, moet gedwongen uitstappen.

Mijn trein gaat niet verder. Waanzin. Seinstoring. Te gek voor woorden. Ik morrel ongestoord aan de wissels – merk Märklin - en voel mij opeens weer dat kleine jochie. ‘Pogingen iets van het leven te maken’ met hulp van Hendrik Groen.