Feestje met een dochter van de Sultan

Anders dan veel vroegere heersers, die zich in hun paleizen terugtrokken of zich fanatiek met handel en industrie bezig hielden, heeft de regerende Yogyase familie Hamengkubuwono zich een prominente plaats in het moderne Indonesië toegeëigend. Dienstbaarheid aan het volk en inzet voor het algemeen welzijn heeft nationaal respect opgeleverd, vooral dankzij de energieke Sultan, wijlen Hamengkubuwono IX, regerend van 1939 tot 1989. In zijn troonrede, in het Nederlands, verklaarde hij vol trots: “Ofschoon ik westers ben opgevoed, blijf ik voor eens en altijd Javaan”. 

In een van de zalen van het Paleis stuiten wij op het aan hem gewijde museum. We zien persoonlijke bezittingen, zoals fotocamera’s, padvindersinsignes en kampeeruitrusting. Zelfs een klassenfoto van het Stedelijk Gymnasium in Haarlem en zijn doctoraalbul van Universiteit Leiden. Officieel is deze Sultan nooit getrouwd, hij had wel vier concubines en liet 21 kinderen achter. Vijf maanden na de dood van HB IX wordt zijn zoon met veel pracht en praal tot Sultan Hamengkubuwono X gekroond. De jonge vorst erft niet alleen zijn vaders troon, maar ook veel van diens overtuigingskracht en gezond verstand.  Als wegbereider van Jogja’s toekomst en hoeder van traditionele cultuur van de stad geniet hij grote populariteit.

De Kraton is nog steeds middelpunt van uitgebreide rituelen volgens de traditionele Javaanse kalender. Voor de Javaan gelden deze als tastbaar bewijs van de goddelijke macht van de Sultan en van de invloed van zijn hof. De Sultan ontleent zijn gezag bijvoorbeeld aan heilige erfstukken - pusaka - die elk een ziel en specifieke kracht bezitten. Ze worden eens per jaar ritueel gereinigd met wijwater en bloemblaadjes, meestal van rozen. Het jaarlijkse oogstfeest heet ‘Sekaten-feest’ met als hoogtepunt de Grebeg Mulud-optocht. Het einde van vastenmaand Ramadan wordt in Indonesië op veel grotere schaal gevierd dan in veel andere islamitische landen. Ook is er nog de heilige dag Idul Adha of Idul Korban op 10 Besar, die Abrahams gelofte en diens bereidheid om zijn zoon aan God te offeren herdenkt. Niet te vergeten: de dag na de verjaardag van de Sultan, wanneer bloemblaadjes, wijwater, voedsel en kleding, samen met geknipte nagels en haren van de Sultan aan beschermgeesten van het rijk worden geofferd.

Aan de hand van onze ingevoerde, lokale gids door het Kraton lopend, horen we nog eens wat over het leven aan het hof. Zo viert Kratonstad Jogjakarta vier jaar geleden groot feest vanwege sultansdochter Gusti Raden Ajeng Nur Abra Juwita (29). Zij is beter bekend als Gusti Kanjeng Ratu Hayu en treedt in het huwelijk met Notonegoro (39). Deze koninklijke bruiloft - ‘kratonwedding’ - duurt maar liefst vier dagen.

Op de eerste dag neemt de bruidegom deel aan een ritueel dat nyantri heet. In de Kraton (het Paleis) moet hij alles over tradities en cultuur van de kraton leren en komt hij meer te weten over de islamitische leer. De bruid neemt deze dag aan de tantingan-ceremonie deel, waarin de sultan zijn dochter vraagt of zij klaar is voor het huwelijk. De tweede dag begint met de siraman-ceremonie, een ceremonieel bad. Deze dag wordt afgesloten met midodareni, een ceremonie waarin de bruid wordt opgemaakt. Op de derde dag bezoekt het echtpaar de Panepen-moskee, waar de islamitische huwelijksceremonie plaatsvindt. Hierna worden de sultansdochter en haar echtgenoot in de koninklijke koets naar de Kepatihan gebracht, het kantoor van de gouverneur van Jogjakarta. Daar vindt ook de receptie plaats. De koets die het echtpaar naar de Kepatihan brengt, wordt getrokken door zes witte paarden. De open koets met vier wielen is in 1880 gemaakt in Den Haag, op verzoek van toenmalig Sultan Hamengkubuwono VII. 

Op de vierde, laatste dag neemt het echtpaar afscheid van de sultan en diens vrouw.

Is dat een feestje of niet? Jammer dat wij vier jaar te laat zijn! Maar misschien komen er nog meer feestjes, want Sultan Hamengkuwubono X heeft vijf dochters …