Fietsend langs forten over Vuurlinie

Laatste donderdag van september 2018: schitterend weer. Behoorlijk windje, maar voor fietstocht heerlijke omstandigheden. Op mijn tweewieler langs forten van Stelling van Amsterdam, weg van de snelweg. Al lijken plannen in de maak breed asfalt dichterbij te brengen. Dat maak ik althans op uit protestborden tegen A8 en A9 bij rustiek gelegen woningen. Die aversie begrijp ik, want tussen de A9 bij Beverwijk en Krommeniedijk ligt een prachtige combinatie van bizarre cultuurgeschiedenis en vergeten landschap.

Nergens in het landschap waar ik doorheen fiets, is vooralsnog een poging gedaan om iets strak te trekken of te moderniseren. Rust en ruimte zijn nog helemaal van vóór de vorige eeuw. Mijn tocht begint vanuit Limmen aan de Lagendijk in Uitgeest, waar molen Corneliszoon uitbundige zonnestralen me heel eventjes in de weg staat. Een flink stuk verder staat Fort Krommeniedijk, waar echte liefhebbers belevingscentrum Fort K’IJK en zijn bomvrije kruitmagazijnen kunnen bekijken. Zo’n liefhebber ben ik niet, ik houd me daarbuiten.

Rond onze hoofdstad ligt de Stelling in een kring, bedoeld om Amsterdam voor vijandige acties te behoeden. De bouw van 36 forten begon in 1881 en ging door tot 1914. Een megaproject dat miljoenen kostte en nooit actief dienst heeft gedaan. Dit ‘harnas van de hoofdstad’ toonde stuk voor stuk geniale staaltjes van defensief vernuft. Land achter de liniedijken tussen de forten in werd zo ingericht dat het in enkele dagen onder water kon worden gezet. Daarmee kon de verdediging tanks, pantservoertuigen en andere troepenbewegingen behoorlijk tegenhouden.

Even interessant als de betonnen klonten is het landschap rondom de liniedijken, lange tijd wettelijk beschermd. ‘Onschuldige’ aankleding deed niets erop wijzen dat in de buurt militaire versterkingen lagen. Knotwilgen rond de forten konden tegen een stootje, vanuit het fort kon men dwars door soepele takkenkruinen de naderende vijand onder vuur nemen. Verder werden achter en rondom het fort populieren, elzen en iepen geplant, een mooi coulissenlandschap. Fraaie cadeautjes voor de natuur zijn ook de grachten rond de forten, met waterkwaliteit die nog uit de tijd stamt van het IJ als kleine zoute binnenzee tussen Amsterdam en de duinen. Het grachtwater is nog steeds een tikkeltje zout.

Mijn fietsroute leidde langs een vijftal forten. Na Fort K’IJK stak ik na Busch en Dam de provincialeweg over om bij Fort aan de Ham stil te staan. Daarna kwam ik Fort bij Veldhuis en Fort aan de St. Aagtendijk tegen, om over de Vuurlinie bij Fort Zuidwijkermeer, vlakbij de Kanaalweg, aan te komen. Bij Buitenhuizen nuttigde ik vervolgens mijn broodje en waagde ik mij niet aan de oversteek per veer. Op de terugweg trapte ik via Assendelft opnieuw in de richting van Busch en Dam en stuitte op het Kruitmagazijn. Van daar verschoot ik mijn laatste kruit via een stevige omweg naar huis.

Ik groette de in het zonnetje gezette ‘Lamoraal van Egmond’, alvorens mijn meisje op het station van Heiloo op te wachten. Zonder bagagedrager, de tijden van juichende bevrijdingsviering liggen langst achter ons, nietwaar. Zij beschikt - gelukkig - over een eigen rijwiel. Ik stelde al: laatste kruit …