In de oktober-top-tien: Halloween

Waar de Ieren al meer dan tweeduizend jaar Halloween vieren, is het feest sinds de jaren tachtig van de twintigste eeuw in Nederland pas in zwang. De feestdag wordt vooral in Ierland, ook in het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Canada gevierd. Op 31 oktober verkleden kinderen zich en als het donkert bellen zij aan bij huizen in de buurt die met pompoenen en lichtjes zijn versierd. “Trick or treat” roepen ze wanneer de bewoner opendoet. Die kiest er voor om snoepjes te geven, wordt liever niet ‘gepest’.

In ons land gaan met Halloween kinderen meestal niet langs de deuren, maar vieren scholieren en volwassenen griezelig verkleed Halloween-partijtjes. Pas op 11 november bedelen kinderen langs de voordeuren om snoep, met een lampion in hun handen. Dat noemen we Sint Maarten. Halloween is afgeleid van ‘All Hallows’ Eve’, de avond voor Allerheiligen, vooral door Kelten gevierd. De grens tussen deze wereld en hiernamaals was op dat moment op zijn dunst. Door voedsel neer te leggen werden geesten aangetrokken, die uit de doden zouden oprijzen. Om boze geesten af te weren, droegen de Kelten maskers. Hun nieuwe jaar begon op 1 november. Oudejaarsavond viel op 31 oktober, een heidens feest, waar de katholieke kerk later Allerheiligen(avond) van maakte. 

In de 19e eeuw brachten Ierse immigranten Halloween naar de VS, waar het in de 20ste eeuw vooral een feest werd, waarbij kleine kinderen, verkleed als spoken, met uitgesneden pompoenen als lantaarns de huizen langs gingen. De laatste decennia heeft Halloween zich vanuit Amerika over heel West-Europa verspreid. De vermeende heidense achtergrond krijgt sterke nadruk, het feest wordt als een Keltisch feest van twee- tot vijfduizend jaar oud voorgesteld. Zo wordt ingespeeld op ontvankelijkheid voor magie en New-Age.

Over de oorsprong van de verlichte, uitgeholde pompoen doen veel verhalen de ronde. Dat over ‘Jack de smid’ ofwel ‘Jack O’Lantern’ is een van de bekendste.

Op een nacht ontmoet een Ierse man de duivel, die bezit van zijn ziel wil nemen. De man is hem elke keer te slim af. Na zijn dood is hij echter welkom in hemel noch hel. Hij is gedoemd eeuwig rond te dolen. Aan de duivel vraagt hij een lampje dat hij in een uitgeholde raap (pompoen) plaatst, de lampion die nog steeds met Halloween wordt gebruikt.

De pompoenlantaarn in de vorm van een griezelgezicht speelt een belangrijke rol bij Halloween. Het kaarslicht dat door de ogen, neus en mond naar buiten schijnt verhoogt het effect. De Engelse naam ‘Jack O’Lantern’ is waarschijnlijk afgeleid van een naam voor een nachtwaker.

Uit Amerika overgewaaid. Voor de hand ligt dat commercie in dit feest een hoofdrol vertolkt. Lantaarn-maskers, ook wel van andere materialen gemaakt, zijn steeds vaker gedurende de hele maand oktober in vele winkels te koop. Ook het aanbod van onbewerkte pompoenen neemt steeds opvallender vormen aan. Via internet zijn op diverse websites de nieuwste versieringen, muziek, kostuums, snoepjes, recepten, grappen, geschenken, kaarten, afbeeldingen, boeken, video’s en films te zien.

Halloween, gaat dat zien!