In ’t Houten Huis en het Fort Resort

Mijn lieve meisje is 65 jaar geworden, respectabele leeftijd. Om trots op te zijn. Met haar moeder op nog respectabeler leeftijd openden wij de deuren van Fort Resort Beemster om de verjaardag te vieren. Met weldadige lunch in een sfeervol, gewelfd restaurant. Dit Resort is in een van de forten van de Stelling van Amsterdam gevestigd, wellnessresort dat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat. Achter de historische muren van dit Beemster Fort aan de Nekkerweg gaan sauna’s, baden, zandstrand en ligweide schuil. Wij bezochten het om onze inwendige mens te versterken. 65-ste Verjaardag, nietwaar!

Voor we in Midden-Beemster aan tafel gingen, bekeken we - op speciaal verzoek van de jarige - het hoofddorp van het voormalig Schermereiland: De Rijp. We genoten van geurende koffie met heerlijk gebak in het dorpscentrum, vijftig jaar geleden uitgeroepen tot beschermd dorpsgezicht. We bewonderden het prachtige Raadhuis uit 1630 op het unieke pleintje, de Kleine Dam, gelegen naast Grote Dam en Jan Boonplein. 

Over de geschiedenis van De Rijp was ons weinig bekend. Slechts weinig dorpen in Noord-Holland hebben hun 17-e eeuwse sfeer zo zuiver bewaard als dit pareltje. ‘Het Beste Dorp van Holland’ noemde Jan Adriaanszn. Leeghwater zijn geboorteplaats met gepaste trots. In de 17-e eeuw kende De Rijp enorme bloei dankzij de haringvangst. Het dorp maakte zich in 1607 los van moederdorp Graft. Reders zochten expansie in de walvisvaart in een vloot van walvisvaarders, die rond 1680 bestond uit negentien Groenlandvaarders. Zij konden echter niet tot De Rijp varen en bleven bij Zaandam liggen. Met kleinere schepen werd onder andere walvisvet naar De Rijp gevaren.

In de 17-e eeuw is De Rijp tot driemaal toe door een grote brand getroffen. De grootste woedde in 1654 en verwoestte tweederde van het dorp. Niet minder dan 430 huizen, 160 bedrijven, twee hennepmolens en de toen nog houten kerk van de Doopsgezinden gingen in vlammen op. Door de welvaart waren er aanvankelijk genoeg middelen om het dorp weer op te bouwen.

Door de drooglegging van de Beemster (in 1612) en van de Schermer (in 1633) hadden Graft en De Rijp geen directe doorgang meer tot de Zuiderzee. De welvaart nam in de 18-e eeuw geleidelijk af. Walvissen waren zo goed als uitgeroeid en Hollands-Engelse zeeoorlogen speelden de walvisvaarders parten. Het leidde uiteindelijk tot economische stilstand, die het dorpsgezicht heeft geconserveerd. Het dorpscentrum werd in 1969 beschermd dorpsgezicht.

In de 18-e eeuw woonden de schrijfsters Betje Wolff en Aagje Deken viereneenhalf jaar in De Rijp. Zij verhuisden echter naar elders wegens de ‘bedorven lucht van de traankokerijen’ met in hun bagage het concept van de roman ‘Sara Burgerhart’. 

Naast de Grote Kerk vergaapten wij ons aan het beeld van Jan Janszn. Weltevree, een Rijper zeebonk. Een kopie van zijn beeld - in Korea heet hij ‘Pak Yõn Sang’ - staat in Seoul (Zuid Korea). Weltevree landde in 1626 als schepeling aan op de kust van Korea om water in te nemen voor de bemanning van het jacht ‘Ouwerkerck’. Daar werd hij gevangen genomen en de eerste Europeaan die aan het hof van de koning van Korea adviseerde. Zijn verhaal is door latere schipbreukelingen van het fluitschip ‘De Sperwer’ opgetekend. Dit soort informatie kwamen wij aan de weet in Museum ‘In ’t Houten Huis’, het museum voor het Schermereiland van waaruit de bewoners in de 16-e eeuw op vrachtvaart naar de Oostzee voeren of op de Noordzee op haring gingen vissen.

Museum ‘In ’t Houten Huis’ is in 1937 opgericht. In 2003 verhuisde het naar het voormalig Wees- en Armenhuis aan de Tuingracht. Het voorhuis stamt uit het midden van de 18-e eeuw, de aanbouw met de herenkamer, nu ingericht als werkkamer van een Rijper haring- en walvisreder, is omstreeks 1800 gebouwd. Vijf thema’s illustreren in vaste opstelling de geschiedenis van het Schermereiland: Werken op het water, Houten huizen & Branden, Doopsgezinden, Dagelijks leven en Werken op het land.

Nóg een museum, dat van Betje Wolff in Midden-Beemster, sloegen we over. Fort naar het Fort, om te fourageren en daarna moeders huiswaarts te brengen. De jarige en haar vriendje brachten vervolgens de nacht door in 'Hotel van Schagen', de plaats waar zij in restaurant ‘Stiel’ aan de Markt van een drankje en een hapje uit ambachtelijke keuken genoten. In een luxe tweepersoonskamer, voorzien van flatscreen-tv, koelkast en royale badkamer was het goed toeven. Uitgebreid ontbijten is dan verleidelijk.

Toerend langs Callantsoog, Petten, Camperduin, Schoorl en Bergen keerden twee 65-plussers terug naar eigen huis, haard en keuken. Tevreden en voldaan.