Wandelen door Norgerholt en Tonckensbos

Binnenkort is het weer zover, dan houden we een traditie in stand. Met z’n drieën naar het Drentse landschap, dit keer naar de streek waar esdorpen het best bewaard zijn gebleven. Norg, Westervelde, Zuidvelde, Langelo en Peest - ook wel brinkdorpen genoemd - zijn goede voorbeelden, waar overblijfselen van het esdorpenlandschap nog goed herkenbaar zijn: essen, houtwallen, heidevelden, beekdalen. Kenmerkend voor de genoemde dorpen zijn de boerderijen aan de brink. Minstens zo karakteristiek zijn de essen, de gronden aan de rand van het dorp, die vroeger als akkerland dienden. Terwijl in de lager gelegen beekdalen van onder meer het riviertje ‘de Slokkert’  de groenlanden liggen, die als hooi- en weiland werden gebruikt. Door het Norger esdorpenlandschap heen liggen heideterreintjes en veentjes verspreid.

Is het vreemd dat Corien, Erna’s moeder, een zekere hang terug in de tijd heeft naar de ongekende overvloed aan natuurschoon in dit gevarieerde landschap? Zij houdt van wandelen, hetgeen ze in eigen omgeving van het Noord-Hollands duinreservaat ook op hogere leeftijd nog met regelmaat bewijst. Maar zij vindt het minstens zo plezierig om samen met ons – Erna en mij – door natte graslanden, eeuwenoude akkers en zeldzame oude bosgebieden te dolen. We zullen zeker het ‘Norgerholt’ betreden, een bos dat vermoedelijk zelfs al uit de negende eeuw dateert. Het is mogelijk een van de oudste bossen van Nederland en ligt tussen Westervelde en Norg. Hier groeide eikenhout voor de bouw van boerderijen en voor het maken van gereedschap. Ik heb mij laten vertellen dat in het Norgerholt liefst 72 vogelsoorten broeden. Mijn broer Hans, die in Spanje woont en vogelliefhebber is, zie ik zijn bril al op scherp zetten en zijn skype-verbinding activeren. Helaas ben ik niet in staat hem 72 vogelnamen op te sommen. Ik ben niet zo’n vogelaar. Maar dat ik meewandel door een van de parels van de Vereniging Natuurmonumenten is een ding dat vaststaat. Wie weet ontdek ik het alleen hier voorkomende plantje dat de naam ‘Norgerbosmuur’ draagt. Dan zet ik het meteen op de foto en maakt Erna ongetwijfeld een schitterend scherpe detailopname.

Ook hobbel ik gegarandeerd mee door het ten zuiden van Westervelde, in de richting van Zuidvelde gelegen ‘Tonckensbos’. Dit is een vochtig oud dennenbos op voormalige heide. De familie Tonckens liet hier vanaf 1700 als (langdurig) grondeigenaar vele lanen aanleggen en bossen met grove dennen aanplanten. Daardoor ontstond een bodemvegetatie, die aan koudere, bergachtige streken doet denken. Ik weet niet of Hans de namen kent, maar misschien weet Erna ze wel in het Latijn: rode en blauwe bosbes, dennenorchis, kleine keverorchis. Mijn oren klapperen nu in ieder geval, die zijn veeleer bevattelijk voor Griekse namen als Ajax, Heracles en Xerxes. Nou vooruit, voeg Excelsior daar aan toe.

Het onderkomen voor ons drietjes is eveneens een riant vooruitzicht. Corien heeft gekozen voor het voormalige gemeentehuis van de vroegere gemeente Norg, dat als bijnaam ‘Het Witte Huis’ kreeg, door het later aangebouwde, wit geschilderde deel. Het is naar vijf vrijgezelle zusters genoemd, die in het huis hebben gewoond, en heet nu landgoed-hotel-restaurant ‘De Jufferen Lunsingh’. Dat landgoed ligt in Westervelde, het esgehucht met honderdzestig dorpelingen even ten zuidwesten van Norg. Een drietal rustzoekers moet er dus wel bij kunnen in dit pittoreske dorpje met nostalgische sfeer. Onderdak in wat eens een 18e -eeuwse boerderij was, hoe heeft Corien het kunnen verzinnen.

In 1999 heeft Wyncko Tonckens, zelf opgegroeid in die boerderij naast Het Witte Huis, het landhuis gekocht. Hij heeft het monumentale pand samen met zijn vrouw Ellen Drenth in de oorspronkelijke staat terug gebracht. Veel details uit de verschillende tijden zijn bewaard gebleven. Wij kunnen dus volop van de schouwen, vensterbanken, balken, houten vloeren, oude kasten en van de grote schouw met rookhaken gaan genieten. En niet te vergeten … na een flinke wandeling … van een welverdiend goed glas wijn. Moet kunnen!