"Ik weet niet wat de dag van morgen brengt" (F.A.N. Pessoa)

Een vroege zondagochtend in de septemberherfst. Vanuit een luie balkonstoel zie ik de Atlantische oceaan, die dreigt met enkele witte, maar vooral de nodige grijze hemelgeesten die wij wolken noemen. In het Portugees heet dat 'O ar esta a ficar encoberto, vai chover', de zangerige intonatie buiten beschouwing gelaten. Wij willen beiden niet dat de lucht gaat betrekken, laat staan dat het gaat regenen. We kunnen echter zoveel willen, we hebben het niet voor het zeggen. Onze bedoeling was om aan de wandel te gaan naar het hartje van Cascais. Uiteraard voor een meia de leite (ja, die met melk smaakt ons het beste), ook om de melee rond de finish van een tien kilometer run te aanschouwen. Gisteren zagen we horden deelnemers zich inschrijven voor hun grote dag van vandaag. Het doet mij aan glorieuze(re) tijden terugdenken. Een kwart eeuw geleden volbracht ik de voettocht van 42 km en 195 meter - marathon geheten - van achtereenvolgens Berlijn, New York (2x), Amsterdam, Rotterdam en Schoorl in een periode die twee jaren bestreek. Voor tien kilometer draaide ik mijn veters niet om, tien Engelse mijlen liep ik zowat iedere zondag, alleen nooit in Cascais.

Kom daar nu eens om, Pedro I, je kunt de lopers wellicht niet eens (meer) op de bicas bijhouden. Nou ja, daar zitten ook geen versnellingen op, wel een uiterst roestige ketting en piepende handremmen. Een fietsbel ontbreekt, is ook totaal overbodig. Dwarsliggers en -lopers horen je zo wel aankomen.

In die luie stoel op vier hoog probeer ik in mijn bovenkamer wat tekst te dichten. Helaas, ik ben geen echte fan van de poëtica. Zat ik gisteren nog samen met Erna naast het standbeeld van Camoes, nu ligt er een folder met biografie van Fernando Pessoa op mijn stoelleuning. Ik houd de in het Portugees gestelde foliant in balans, ook al staat er vooralsnog geen wind. Boven enkele foto's staat Fernando Antonio Nogueira PESSOA. Ondanks de initialen van zijn voornamen ben ik nog altijd geen fan, ook al wordt deze man wereldwijd als de grootste Portugese dichter van de twintigste eeuw beschouwd.

F. A. N. Pessoa is op 13 juni 1888 in Lissabon geboren, op St. Antonio's Day. Zijn vader overleed toen de jongen vijf jaar oud was. Een half jaar later stierf zijn broer Jorge. In 1895 hertrouwde zijn moeder met de Portugese consul in Durban, waarna hij het jaar daarop met zijn moeder naar Zuid Afrika vertrok. Daar zou de dichter-in-spe zo'n tien jaren blijven. Op zeventienjarige leeftijd keerde hij in 1905 terug naar Lissabon. Voor zover bekend beleefde Pessoa slechts een romantische relatie, namelijk die met Ofelia Queiroz. De uitgebreide correspondentie tussen dit tweetal is bewaard gebleven.

De oorspronkelijkheid van Pessoa's werk is te vinden in de schepping van meerdere literaire personages. Dat aantal reikt tot over de honderd. Drie ervan noemde hij zijn 'heteroniemen': Alberto Caeiro, Ricardo Reis en Alvaro de Campos. Zijn heteroniem Ricardo Reis werd bekend door de publicatie van 20 Odes in het magazine Athena in 1924.

Op 1 december 1934 verscheen Message, de enige gepubliceerde collectie van Pessoa's gedichten in het Portugees. Hij had zelf al dichtkunst in het Engels gepubliceerd, zoals 35 Sonnetten en Engelse gedichten I, II en III, respectievelijk in 1918 en in 1921.

Fernando Pessoa overleed op 30 november 1935 in het Sao Luis dos Franceses Hospital van Lissabon. Zijn laatste geschreven woorden zullen voor altijd blijven voortleven. De dag voor hij stierf, schreef hij in het Engels: "I know not what tomorrow will bring". 

47 Jaren jong en dan al begraven worden in Prazeres Cemetery, in aanwezigheid van een vijftigtal vrienden en bekenden. Vijftig jaar later - in 1985 - werden zijn resten overgebracht naar het Jeronimos Monastery in Lissabon.

De nalatenschap van Pessoa aan Portugal en de wereld is een uitgebreid oeuvre, dat ongeveer dertigduizend handgeschreven en getypte teksten bevat. Van dagboeknotities tot aantekeningen uit koffiehuizen die hij bezocht, en zo nog veel meer waarvan het meeste op het tijdstip van zijn dood ongepubliceerd was.

Mijn kennis van de Portugese taal is ontoereikend om te ontdekken of na zijn dood veel van zijn werk wel is uitgegeven of gepubliceerd. Als ik eerlijk ben, zeg ik daar ook niet wakker van te liggen. De status van Pessoa zal ik met mijn schrijfsels toch nooit bereiken, ook al ben ik ondertussen bijna anderhalf maal zo oud als hij is geworden. En daar komt morgen weer een dagje bij, een reisdagje, wanneer wij na ons bezoek aan het heerlijke Portugal weer in ons eigen, koude kikkerlandje terugkeren. Ook ik weet niet wat die dag van morgen gaat brengen. Een ding is zeker: dichter des vaderlands zal ik niet worden. Dat komt mede omdat ik nog steeds geen dichtfan ben.