Blijvende herinneringen aan Bali

Bali, tussen Java en Lombok, is een van de duizenden eilanden die de Indonesische archipel telt. Het eiland van smaragd meet van west naar oost ongeveer 140 kilometer en van noord naar zuid zo’n tachtig. Balinezen zijn creatief en gebruiken hun talenten traditioneel voor religieuze doeleinden. Sommige van de mooiste kunstwerken zijn door Ramayana- en Hindoe-verhalen geïnspireerd. Alledaagse offers aan de Goden, in elke winkel en zaak, zijn met precisie en oog voor schoonheid gemaakt. In onze rondwandelingen zijn we vele keren met deze uitingen geconfronteerd, vaak gewoon op de stoep of voor de deur neergelegd. Heel bijzonder.

‘Toen de wereld gereed was voor menselijke bewoning voerde ‘Grote Leraar’ Batara Guru met Brahma, zijn alter ego, een debat over de noodzaak van de schepping van de mens en de aard ervan. Batara Guru en Brahma - goddelijke tweeëenheid - begonnen een sportieve wedstrijd in het maken van kleibeeldjes, op proefondervindelijke basis. Zij bespotten elkaars inspanningen. Na het bakken van beeldjes in een oven kwamen de eerste tevoorschijn met een witte glazuur. Ze waren niet lang genoeg gebakken. De volgende waren te hard gebakken, zwart geworden. 

De laatste groep menselijke figuren die uit de oven kwam - Balinezen - waren precies goed. Zij hadden een goudbruine kleur.

Door te mediteren bezielden Batara Guru en Brahma hun scheppingen met leven.’ 

Bovenstaand verhaal over de Schepping past bij het Balinese volk, een mengeling van verscheidene Mongoloïde volkeren die duizenden jaren geleden naar het eiland migreerden. De Balinese cultuur is met een stralend, hoogstaand en geheel eigen karakter tot ontwikkeling gekomen. Door hun traditionele angst voor de zee en wantrouwen tegenover vreemdelingen leefden de Balinezen van de zeventiende tot de twintigste eeuw totaal geïsoleerd van de rest van de wereld. Sinds westerse kunstenaars het eiland in de eerste tientallen jaren van de twintigste eeuw ontdekten, wordt het gezien als synoniem voor Shangri-La, paradijs op aarde.

Wij waren kortstondig op het sprookjeseiland, hebben slechts een klein deel gezien. Blijvende indruk maakte een geëmigreerde Belg uit Antwerpen op ons, sinds 1983 op Bali woonachtig. Niet alleen met zijn biografie van de Nederlandse kunstschilder Han Snel, vooral met de bijzondere levensverhalen die hij ons toevertrouwde. Over kerstmis op Bali, over rare dingen die op het eiland gebeuren, over rare blanken die er wonen of over Indonesische reality-shows en reportages, Dirk Vleugels boeide ons een middag lang met vertellingen, die hij ook in boekvorm vastlegde.

Dirk kwam ons in Seminyak opzoeken, dat bespaarde ons een zoektocht in zijn woonplaats Denpasar. Voor veel reizigers is Bali’s hoofdstad niet veel meer dan een doorgangsplaats, drukke metropool met 550.000 inwoners de grootste stad van het eiland. Sommige gebouwen stammen nog van voor de Nederlandse invasie van 1906, er staan nog enkele gebouwen met witte muren en rode dakpannen uit de koloniale tijd. Op straat zijn verschillende standbeelden van helden uit de onafhankelijkheidsoorlog te zien en rond de hoofdstraat - Jalan Gajah Mada - zijn winkels van Chinese, Arabische en Indiase handelaars. Verkeerschaos, lawaai en luchtvervuiling zijn echter niet bepaald facetten, die met het beeld van idyllisch Bali uit reisbrochures overeenkomen.

Dirk woont in een buitenwijk van Denpasar - stedelijk en landelijk tegelijk -, waar veel mensen kippen houden die overdag op straat lopen te pikken en als het donker wordt in de tuin van hun eigenaar gaan slapen. Met een grijns vertelt Dirk dat Indonesische kippen een aardig stukje kunnen vliegen en zomaar een boom in fladderen om hun nachtelijke tukje te doen. Magere kippen, omdat ze veel aan sport doen, zegt hij, maar ze smaken heerlijk, zonder hormonen of antibiotica. Kortom, zijn leven daar is goed.

Ondanks tjik-tjaks en tokeks, kakkerlakken, muggen en mieren, voelt sinjoor Dirk zich meer dan thuis in de tropen. Zijn geboorteland België heeft hij afgezworen, op Bali wil hij blijvend blijven. Van zijn belevenissen en opvattingen blijft hij ons, na thuiskomst in ons vertrouwde Holland, via e-mail op de hoogte houden, werkend aan zijn volgende boek.

Voor wij de lange vliegreis naar huis begonnen, brachten wij nog enkele dagen op Lombok door. Buureiland van Bali, bereikbaar per boot, ook zo bijzonder? …