Recensie: ‘Selma’ van Carolijn Visser

De Grote Sprong Voorwaarts en de Culturele Revolutie zijn termen die ik mij van decennia geleden nog herinner. Dat van die periode in China de Nederlandse Selma slachtoffer is geworden, heeft Carolijn Visser op uitputtende wijze beschreven. Het droeve lot van de Joodse Selma Vos - ook al nazi-slachtoffer tijdens de Tweede Wereldoorlog, al wist zij zelf te ontkomen - stemt je als lezer moedeloos en treurig, dus niet bepaald vrolijk.

Het is knap zoals de schrijfster Selma’s geschiedenis aan de hand van briefwisselingen en (telefoon)gesprekken tot een goed leesbaar geheel componeert. In kenmerkende staccato-schrijfstijl verhaalt Visser over de in IJmuiden geboren hoofdpersoon, die tijdens haar studie in Cambridge de liefde van haar leven ontmoet. Met Chang Tsao krijgt Selma een dochter en een zoon, en bouwt zij een bestaan op in het China van Mao en het rode boekje.

Hoewel Chang een vooraanstaand lid van de Partij was, werd hij door zijn huwelijk met een buitenlandse en de miskenning van zijn vakgebied psychologie uit zijn functie gezet en door collega’s geminacht en miskend. Ook Selma ondervindt de uiterst negatieve bejegening van de revolutionairen en Rode Gardisten. De Culturele Revolutie in China leidt dan ook tot de ondergang van het gezin Tsao.

Waar beide kinderen Greta en Dop uiteindelijk overleven, weliswaar na een moeizaam plattelandsbestaan waar zij zich bewonderenswaardig doorheen worstelen, komen beide ouders Selma en Chang op trieste wijze aan hun levenseinde. Hun verscheiden is daarom zo wrang, omdat zij ongekende kracht en moed hebben getoond ten opzichte van de politieke omwenteling in het land, waar zij vanuit het vrije Westen hun thuisbasis zochten.

Ik meldde al dat ik van dit boek van Carolijn Visser niet vrolijk ben geworden. Het verhaal is zeer aangrijpend en maakt indruk over het leven van een westerse vrouw in het China van Mao Zedong. In haar uitgebreide oeuvre heeft de schrijfster aangetoond betrokken en nieuwsgierig door de wereld te trekken. China, Thailand, Nicaragua, Vietnam, Costa Rica zijn enkele bestemmingen voor haar mooiste reisverhalen. Niet voor niets wordt Carolijn Visser betiteld als geliefd reisverhalenschrijfster in ons taalgebied. 

Dat de uitgave van ‘Selma’ met als ondertitel ‘Aan Hitler ontsnapt, gevangene van Mao’ haar hoogtepunt zou zijn, waag ik te betwijfelen. Als reisliefhebber geef ik de voorkeur aan haar boeken, die zij heeft gemaakt door zelf in het land van een ander rond te trekken. Overtuiging is Vissers sterke kracht, die je als lezer het gevoel geeft er zelf bij te zijn geweest. Met haar nieuwste boek heb ik dat toch minder, al zullen historisch geïnteresseerden het werk, dat de brieven van Selma aan haar vader en vele uren durende gesprekken tussen Visser en Selma’s twee kinderen als basis heeft, met belangstelling tot zich nemen.