Westervelde, hier komen de 'Jufferen' en hun 'Heer' (deel 2)

Al in de 15e eeuw wordt de naam Westervelde genoemd. Rond 1800 is het ‘t grootste dorp van het kerspel Norg (kerkgemeente, parochie). In Westervelde zelf stond toen het gemeentehuis van Norg, tevens de residentie van de familie Tonckens. Verschillende leden van dit geslacht waren burgemeester van Norg. Begin 19e eeuw heette het dorp nog Wester Velde en daarna Westerveld. Tot 1998 maakt Westervelde deel uit van de gemeente Norg. Vanaf 1998 is het onderdeel van de gemeente Noordenveld.

‘Begin 18e eeuw woonden op deze plek vijf verstokte vrijgezelle zusters. Vandaar de naam De Jufferen Lunsingh. In de eeuwen daarna afwisselend edelen, burgemeesters en boeren. En dan nu een Landhuis-hotel-restaurant.’

Een deel van Westervelde is beschermd dorpsgezicht. Vlakbij ligt hunebed D2, vanwaar wij gaan rondwandelen. Destijds lag het hunebed in open akkerland, nu ligt het op een klein grasveld, omringd door bomen, vlakbij het ‘Norgerholt’. Onze wandeling voert door het brinkdorp, dat rond 1800 groter was dan buurdorp Norg. Het gemeentehuis van de vroegere gemeente Norg - nu hotel-restaurant ‘De Jufferen Lunsingh’ - kreeg als bijnaam ‘Het Witte Huis’, door het later aangebouwde, wit geschilderde deel.

‘Alles in en om de Jufferen is echt. De natuur, het vee, het wild, de eigen schapen, de vruchten en bessen uit de tuin en de honing van de bijenvolkeren. En natuurlijk de mensen.’

Als wij het historische pand van ‘De Jufferen Lunsingh’ binnenstappen, overvalt ons het gevoel in een andere tijd terecht te komen. Het kost weinig moeite om ons voor te stellen hoe mensen uit vroeger tijden hier leefden en werkten. Je ziet de dames borduren in de brede vensterbanken en je ruikt de worsten die boven de haard gedroogd worden. In het oorspronkelijke huis, het gedeelte waar nu de ‘Cognackamer’ en de keuken zijn, woonden van 1724 tot 1780 de jufferen Lunsingh, vijf vrijgezelle zusters. Een muuranker in een van de gastenkamers herinnert aan die tijd. Toen Henrica in 1780 overleed, ging het bezit over op de kinderen van hun enige getrouwde zuster Annegien. 

‘Zonder gasten uiteraard geen Jufferen. En zonder onze mensen geen tevreden gasten. Zij staan elke dag voor u klaar. Gastvrij en behulpzaam. Wij zijn apetrots.’ 

In het begin van de negentiende eeuw komt de boerderij in het bezit van de welgestelde notaris en burgemeester Johannes Tonckens. Hij bouwt voor het bestaande woonhuis een groot voorhuis. In het begin van de twintigste eeuw worden de grote schuur en het kubusvormige landhuis in Engelse stijl eraan vast gebouwd. Aan dit landhuis ontleent ‘Het Witte Huis’ zijn bijnaam.

‘Bijna drie hectare tuin, met daarin eeuwenoude bomen, rododendrons en een scala aan hortensia’s en hosta’s. Een tuin die u zult moeten delen met schapen, kippen en bijen. Met de andere hotelgasten. En wellicht met onze hond Molly.’

In 1999 koopt Wyncko Tonckens, zelf opgegroeid in de boerderij naast Het Witte Huis, het landhuis. Hij brengt het monumentale pand samen met zijn vrouw Ellen Drenth terug in de oorspronkelijke staat en vestigt er Landhuis-hotel-restaurant ‘De Jufferen Lunsingh’. Veel sprekende details uit de verschillende tijden zijn bewaard. Wij genieten volop van de schouwen, vensterbanken, balken, houten vloeren, oude kasten en van de grote schouw met rookhaken. 

‘In de boomgaard staan oude fruitrassen. Peren, appels en pruimen. Met jaarlijks voldoende oogst. Een bessentuin die volop bramen, vlierbessen en frambozen geeft. En een kruidentuin met verse kruiden. Elk jaar weer. Heerlijk en gezond genieten.’

Wyncko Tonckens herinnert zich zijn jeugd tussen de aardappelvelden al te goed. “Westervelde is van oorsprong een agrarisch dorp. Toen ik hier vijftig jaar geleden ter wereld kwam, waren er zo’n dertig boerderijen in bedrijf. Vele kleintjes en een paar grote. Nu zijn er nog maar twee boeren in Westervelde. Ook is het al weer veertig jaar geleden dat dorpswinkel Koops haar deuren sloot. Hiermee hield tevens de melkboer op te bestaan. Een parel voor het dorp was het prachtige dorpscafé ‘kroegie Martens’. Tijdens de lunch op jachtdagen zaten we daar met zijn allen om de potkachel van de als café ingerichte huiskamer van deze grote boerderij.  Zo is er in Westervelde veel veranderd. Ook zijn veel dingen hetzelfde gebleven. Het gemoedelijke karakter van het dorp met zijn ietwat stugge, maar vriendelijke inwoners is van alle tijden. Onze kinderen gaan nog steeds naar dezelfde lagere school in Westervelde, waar ik samen met mijn broers naar toe ging. De rust en de prachtige omgeving zijn gelukkig onaangetast. Nog altijd kun je hier dagen door de natuur struinen zonder ook maar iemand tegen te komen. Het fruit dat nu door kinderen bij het hotel gebracht wordt, komt van dezelfde bomen waar wij het veertig jaar geleden stiekem uit pikten.” 

‘Rond de Jufferen wisselen duizenden hectares weiden, bossen, essen, vennen en heidevelden elkaar af. Kort onderbroken door kleine esdorpen en gehuchtjes. Bent u eigenlijk wel in Nederland?’

Een ding weten wij zeker: we benne in Drenthe en het zonnetje schijnt. Na een ook vorstelijk ontbijt in de knusse ontbijtzaal, deel van de oude boerderij, verzamelen we op ons gemak de energie om aan de wandel te gaan. Wat gaat het worden, 5, 10 of 20 kilometer. De Jufferen geeft ons in ieder geval een lunchpakket voor onderweg mee. In een knapzak. Om de hoek in het bos gaan we meteen op zoek naar een geschikte stok, die rustend op onze schouder het lekkers voor ons kan dragen.

Leve de 'Knapzakroute' (17 km) door het Norgerholt, van Westervelde in de richting van Norg!