(37) SAM69, over ‘Solitude’ van Jeroen Thijssen

Donderdag 22 januari 2015

Recensie van een familieroman (uitg. Nw. A’dam)

Zeven jaar werkt auteur Jeroen Thijssen (1959) aan zijn zevende boek - Solitude. Niet van Indische komaf intrigeert de geheimzinnige, exotische, gevaarlijke, paradijselijke, mysterieuze sfeer van ons Indië hem als kind al. Die proeft hij in ‘De stille kracht’ op televisie. Hij wil in zijn schrijversbestaan minstens één boek in Nederlands-Indië laten spelen. Onder invloed van het fantastische familieverhaal ‘Honderd jaar eenzaamheid’ van Gabriel García Márquez realiseert hij zijn plan. Op zoektocht duikt hij uren in stoffige archieven. Ook zwerft hij enkele weken over Java om indrukken, geuren en klanken levensecht te verwoorden. Thijssen laat mij smullen:

… Hendrik ging niet meteen na de regens op zoek naar een vrouw …

… Het mannetje tegenover hem knikte stil. De fret in zijn ogen verdrong het konijn in zijn stem …

… Twee koeterwalende mannen; de Toren van Babel kwam heel dichtbij …

… Op zijn buik lag een gewicht. Dat werd zwaarder, hij kreeg steeds minder adem. Hij stikte …

… Het licht maakte diepe, zwarte meren van haar navel en van het kuiltje boven haar borstbeen, het streelde de welving van haar heup en kleurde haar huid met een ivoorgeel dat aan koninginnen was voorbehouden …

Solitude is - anders dan Honderd jaar eenzaamheid - zo’n boek dat ik in één adem wil uitlezen. Goed leesbaar en prachtig geschreven, 463 bladzijden in mooi lettertype. Als lezer proef je de sfeer, je bént op de plantage en in Batavia. Je voelt de tropische hitte, je ruikt het oerwoud. Jaren voorwerk komen via de invalshoek van twee broers meesterlijk tot uiting in een intrigerende familiehistorie. De aanwezige Indische woorden zijn niet storend, al worden ze niet altijd verklaard. Het zet aan tot verdieping in een andere, min of meer onbekende cultuur.

Solitude zit vol familiemysteries. Jeroen Thijssen, geboren schrijver, zet een spannend verhaal neer, telkens nieuwe wendingen. Trefzeker, stoer, soms ongrijpbaar. Thijssen is een verteller, wiens boek mij tot het einde boeit. Hij legt niet teveel uit, maakt dingen terloops duidelijk. Zoals de verhouding tussen Nederlandse kolonialen en inlanders. Toch houdt hij vaart in zijn verhaal. Hij beheerst de kunst om dingen niet expliciet te vertellen, zodat de lezer via toespelingen open eindjes zelf kan invullen. Mij spreekt dat bijzonder aan.

Iedereen moet dit boek lezen, dat verdienen de Indische literatuur en deze schrijver. Voor mij staat hij in een literair rijtje, in mijn boekenkast onder het stof. Hella S. Haasse met Oeroeg, Heren van de thee, Multatuli’s Max Havelaar en M. H. Székely-Lulofs met De Hongertocht, Koelie en Rubber. Uit een doos op zolder ga ik Couperus nog tevoorschijn halen. Dankzij Jeroen Thijssen neem ik mij twee dingen voor. Mijn Indische vriend Reggy – “Thuis werd daar niet over gesproken” - met stille kracht dwingen om Solitude te lezen. Met evenveel dwang opnieuw pogen om ‘Honderd jaar eenzaamheid’ door te komen. Dat eerste gaat lukken, het tweede zal meer inspanning vergen dan het ademloos uitlezen van Thijssens rijke roman ‘Solitude’.

Korte samenvatting:

Solitude begint in 1979. Kleinzonen Frank en Robert halen het huis van grootvader Simon leeg. Opa, die de twee jongens heeft opgevoed, is naar het verzorgingstehuis. Hun moeder is gestorven, van hun vader is niets bekend. Grootvader vertelt nooit iets over het verleden. Een doos met dagboeken, brieven en documenten op zolder bevat de familiegeschiedenis van hun voorvaderen in Indonesië. Aanleiding voor Frank om het verhaal op te schrijven.

De lezer wordt teruggevoerd naar 1894 en ontmoet Theo en Hendrik Bramme. Zij verruilen het Nederland van weleer voor Nederlands-Indië, waar volop wordt gevochten. Als Indischgasten ervaren ze de gruwelen van het slagveld, onder meer vechtend in Lombok, in de belegering van Tjakra Negara en bij de beroving van het paleis van Soesoehoenan. Eenmaal uit dienst vestigt Hendrik zich op Solitude, een plantage op Java en koopt Theo, worstelend met de morele aspecten van de kolonisatie, een krant op, waarvoor hij zelf als journalist gaat schrijven. De Hollandse boerenzonen bouwen een bestaan op in een omgeving met andere zeden en gewoontes. Er ontstaat een broeierige sfeer met veel onzekerheden. Personages worden levensecht neergezet in het mystieke land, waar ‘inlanders’ in veel opzichten vrijer zijn dan Hollanders.

In het volgende deel, het is inmiddels 1919, wijzigt het vertelperspectief naar Simon, de zoon van Hendrik, die op Solitude wordt geboren. Op de plantage is het dan betrekkelijk rustig, minder spannend dan ten tijde van de onrustige periode van Theo en Hendrik. Toch houdt de decennia durende geschiedenis je vast. Hij volgt Simon in zijn ouder worden, en hij toont de ontwikkeling van de Nederlands-Indische samenleving. Uit interraciale verhoudingen komen kinderen voort die met hun identiteit worstelen. Het valt op dat vrouwen in de roman na het baren snel uit beeld verdwijnen. Het onverwachte zit in de ontknoping, waarin het grootste geheim wordt onthuld.

(Op donderdag 19 februari 2015 ontvang ik een reactie:

'Beste heer/mevrouw samuel
Hartelijk bedankt voor de recensie van het boek Solitude die u heeft geschreven voor Miekes Leesclub.

Op de website van Miekes Leesclub kunt u uw recensie terug vinden onder het kopje Besproken boeken. Vervolgens kiest u voor Solitude.

Onderaan de pagina van het boek staan de recensies die door verschillende recensenten geschreven zijn, waaronder uw recensie.

Wij danken u nogmaals hartelijk voor het schrijven van de recensie en wij hopen u in de toekomst nog een keer te mogen benaderen.')