(50) SAM69, over het bal dat Europa Cup heet

Woensdag 4 februari 2015

Recetterecord en raar rijtje

Het besef dat het februarinummer van voetbaltijdschrift Hard gras in aantocht is, prikkelt mij om een volgende poging tot plaatsing in de rubriek Lezerspost te ondernemen. Nummer 100 kan iedere sprokkeldag in de bus vallen, ongetwijfeld een feestvierend gezet exemplaar. Is mijn inspanning lezenswaardig genoeg? Wordt het mijn vijfde publicatie in het magazine?

De dag van vandaag lijkt een soort van jubileum. Na honderd Hard grassen en hopelijk vijf ‘Lezerspost-columns’ is het zestig jaar na de start van het Europa Cup I-toernooi dat ik mijn vijftigste achtereenvolgende blogartikel realiseer. Robuuste reeks, raar rijtje: 100-5-60-50. Mijn nieuwste schrijfsel gaat niet letterlijk over reizen. Wel komen Europese bestemmingen met voetbaltempels aan bod. Zestig jaren lang klopt mijn hart voor het verdoemde spelletje. Tussen wat ‘supporters’ heten, voel ik mij niet thuis. Elleboogstoten en kaakslagen op het harde gras houden me al een (halve) eeuw uit het stadion weg. Dankzij Euro-(tele)-visie kan ik toch meegenieten van godenzonen. Gekrulde voorzet voor onderstaand verhaal van iets meer dan vijfhonderd woorden. Koppen Spaan, Borst, Van Nieuwkerk doeltreffend binnen?

Fransman Hanot legt 60 jaar geleden basis voor Europa Cup

Gabriel Hanot (1889-1968), een Franse oud-international met een dozijn interlands achter zijn naam, debuteert in 1908 tegen Zwitserland. Tot de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) speelt hij tien wedstrijden voor de Haantjes. Daarna besluit de aanvoerder van de Fransen zijn carrière in 1919 tegen de Belgische Rode Duivels. Hanot wordt journalist bij L’Équipe, de krant die in sport is gespecialiseerd. In de jaren 1950 leest hij alles over voetbal, ook de grote Londense bladen. De van bescheidenheid gespeende Engelse sportpers heeft alle gevoel voor realiteit verloren. Koppen in chocoladeletters schreeuwen ‘Wolves Wereldkampioen’, pochende artikelen varen dezelfde koers. Aan het eind van 1954 lijdt Engeland aan ziekelijke zelfoverschatting, alleen maar omdat landskampioen Wolverhampton Wanderers in vriendschappelijke ontmoetingen Spartak Moskou met 4-0 en het Hongaarse Honved met 3-2 verslaat.

In zijn Parijse redactiekantoor leest Hanot louter uit superlatieven bestaande Engelse artikelen. Na die verzamelde ‘onzin’ te hebben opgesnoven tikt hij op zijn schrijfmachine zijn glasheldere visie. De volgende dag – 15 december 1954 – staat deze in L’Équipe. Minzaam wijst hij de Britten op het bestaan van clubs als Real Madrid en AC Milan. Een gigantisch toernooi tussen alle Europese topclubs, imposanter dan het Europese toernooi voor landenteams, is Hanots antwoord aan de Engelsen.

Hanot bespreekt zijn idee met Julius Ukrainczyk, op dat moment ’s werelds grootste voetbalmakelaar. Het duo raakt bezeten. In huize ‘Uki’ aan Rue du Champs de Mars 33 te Parijs komt een draaiboek tot stand. Daags na Gabriel Hanots artikel maakt L’Équipe het plan wereldkundig.

Op 3 februari 1955 worden zestien clubs voor het eerste toernooi om de ‘Europa Cup’ uitgenodigd. Daaronder ook het door Feijenoords oefenmeester Franz Fuchs getrainde Holland Sport, residu van de profclubs Rotterdam en Den Haag. Holland Sport voelt zich niet sterk genoeg voor zo’n omvangrijk toernooi. PSV komt voor het Nederlandse clubbelang op. De Europese voetbalbond – UEFA - besluit de verantwoordelijkheid voor de organisatie op zich te nemen en brengt het door de Pool Ukrainczyk en Fransman Hanot uitgewerkte plan in praktijk. De première is op 4 september 1955, in een fascinerend decor dat zich in uitverkochte stadions vaak zal herhalen. Portugal en Joegoslavië onderhouden in die tijd geen diplomatieke betrekkingen, maar dat verhindert Sporting Lissabon en Partizan Belgrado niet om in Lissabon met 3-3 gelijk te spelen.

De sterrenploeg van Real Madrid verdedigt in een volgende ronde op een besneeuwd veld in Belgrado bij dertig graden onder nul een 4-0 voorsprong uit de thuiswedstrijd. Partizan komt op eigen veld niet verder dan 3-0. Vanwege de uitschakeling bekogelen de Joegoslavische supporters de Madrilenen met sneeuwballen.

Uiteraard is de eerste eindstrijd in de geboortestad van de Europa Cup. In Parijs verslaat Real Madrid de Franse landskampioen Stade de Reims met 4-3. Duizenden liefhebbers blijven van die eerste finale verstoken, want het Parc des Princes biedt slechts plaats aan veertigduizend toeschouwers. In het tweede seizoen eindigt Manchester United tegen Anderlecht in de achtste finales spectaculair: 10-0. Dan komt de eerste match via Eurovisie op de televisie. Desondanks vestigt Real Madrid met 135.000 toeschouwers in huis een nieuw recetterecord. Bijna zeshonderdduizend gulden vloeit in het laadje van de clubkas. Het geluk van Reals penningmeester Saporta kan niet op.

Net als de eerste finale gaat de vierde eindstrijd tussen Real Madrid en Stade de Reims. Raymond Kopa – in 1958 Europees voetballer van het jaar – heeft de kleuren van Reims ingeruild voor het roomwit van de Madrilenen. Zijn befaamde teamgenoot Alfredo di Stefano wint naast 7.500 gulden aan wedstrijdpremie voor de 2-0 winst op Reims in korte tijd ook ruim 35.000 gulden in de Spaanse loterij en bijna duizend gulden in het casino van Baden-Baden.

In Istanboel offeren supporters twintig schapen, opdat de Turkse kampioen Fenerbahce de beslissingswedstrijd tegen Nice zal winnen. Het helpt niet, Fenerbahce verliest met 5-1. In de kleedkamer van Glasgow Rangers draait wekenlang de Nederlandse speelfilm Sittardia-Sparta, starring Tonny van Ede. Van vliegveld Zestienhoven vertrekken 25 chartervliegtuigen met supporters voor het derde duel tussen Rangers en Sparta in Londen. In een hotel te Genève veroorzaakt charmante Monique een explosie door al in de achtste finales achter elkaar ’s werelds grootste rivalen en Europa’s sterkste clubs – Real Madrid en FC Barcelona -  uit de koker te toveren. Niemand twijfelt meer aan de oprechtheid van de loting. In de finale Benfica-Barcelona speelt de Portugees Coluna 82 minuten met een gebroken neusbeen. In Rotterdam doet Feijenoord aan klantenbinding met formidabel voetbal tegen IFK Göteborg (8-2) en Tottenham Hotspur (1-3).

Het ontstaan van de strijd om de Europa Cup is aan de Franse sportjournalist Gabriel Hanot te danken. Zestig jaar geleden wil hij de Engelse sportpers bewijzen dat het waanzin is om Wolverhampton Wanderers als het sterkste clubteam ter wereld te beschouwen. Hadden de eilandbewoners die hoogmoed niet van hun daken gebruld, was de opeenstapeling van hoogtepunten in de strijd om de Europa Cup vermoedelijk pas jaren later van start gegaan.