(63) SAM69+, over manifestatie SAIL Amsterdam

Dinsdag, 17 februari 2015

Tall ships en replica’s

Spiegel naar het verleden, venster op de toekomst. Aldus kondigt SAIL Amsterdam 2015 zijn komst aan, van woensdag 19 tot en met zondag 23 augustus. Tall Ships zijn de ziel van het evenement, zij vormen met varend erfgoed, marineschepen en replica’s het hart van SAIL. Ook in 2015 wil het vijfjaarlijkse spektakel ons nautisch erfgoed eren door inspirerend en trotsmakend de verbinding te leggen tussen geschiedenis en toekomst van Nederland.

Al in 1975, bijna veertig jaar geleden, ziet de haven van Amsterdam eruit als in de tijd van onze over- en betovergrootouders. Vier dagen achtereen – in augustus – varen barken, schoeners, klippers, botters en tjotters over het IJ. De oude glorie van de Amsterdamse haven wordt heel even tot leven gebracht, de haven waaraan onze hoofdstad zijn faam heeft te danken. De eerste editie van SAIL Amsterdam is het geschenk dat Amsterdam bij de viering van zijn zevenhonderdste verjaardag aan bewoners en aan Nederland geeft.

De haven is vaak een vergeten deel van de stad. Ruim zevenhonderd jaar geleden begint het allemaal. Aan de rand van de Zuiderzee en aan het eind van de Amstel liggen wat boerenhuizen in een moerassig gebied, dat regelmatig door het zoute water wordt overspoeld. In de Amstel leggen de bewoners een dam om het opdringende water tegen te houden en om het handelsverkeer tussen noord en zuid een vaste oeververbinding te geven. Het haventje bij die dam noemt men Damrak.

In de eerste tweehonderd jaar van zijn bestaan is Amsterdam niet veel meer dan een uit de kluiten gewassen dorp. Piepkleine scheepjes varen meestal via binnenwateren en doen het dorp regelmatig aan. Zo groeit het langzaam uit tot een echte havenstad aan de Amstel. De stad krijgt een grote naam, niet alleen als doorvoerhaven, ook als handelscentrum. Mensen en geld stromen naar Amsterdam, havenvoorzieningen worden aanzienlijk uitgebreid.

Amsterdam wordt in de veel bezongen Gouden Eeuw de machtigste stad van de wereld. Nog talrijke ‘stille getuigen’ van deze ongekende bloeitijd zijn er terug te vinden: grachtengordel met schitterende herenhuizen, musea vol schilderijen, Paleis op de Dam. De imposante haven is vervangen door moderniteit. Prachtige pakhuizen liggen nu aan soms inmiddels gedempte grachten of gaan schuil achter moderne gebouwen.

Na het economische hoogtepunt van de zeventiende eeuw volgt een periode van neergang. Het IJ slibt dicht, steeds grotere schepen kunnen via Marsdiep en Zuiderzee de haven niet meer bereiken. Het Groot Noord-Hollands Kanaal naar Den Helder wordt aangelegd, ook al weer snel te klein. Het Noordzeekanaal brengt Amsterdam dichter bij de zee. De sluizen bij IJmuiden houden meteen de invloed van getijden buiten de poort. De grootste schepen kunnen de hoofdstad weer bereiken.

In de 20ste eeuw gebeurt het echter nauwelijks dat zovele grote en kleine zeilschepen de haven van Amsterdam gelijktijdig bezoeken. De manifestatie SAIL laat het havenbeeld uit vervlogen tijden herleven door de zeevaartgeschiedenis een aantal dagen in beeld te brengen. SAIL Amsterdam 700 trekt 700.000 bezoekers. Hoevelen zullen op SAIL 2015 – de tiende editie – afkomen?