PS kraakt een voet(bal)noot (15)

Over Rio de Janeiro bestaan superlatieven, uiteenlopend van moordstad, wereldstad tot wereldwonder. Ritme van de samba vormt de way of life. Op weg erheen raak ik in een roes. Niet door danstalent, maar door voetbalpassie. Als de wereldberoemde JC op de straatstenen van stadsdeel Betondorp, controleer ik als straatschoffie mijn speeltje op de stoepen van hoofdstedelijk Zuid. Rond het Van Heutsz-monument, op Hygieaplein, Olympiaplein, Olympiaweg. Vlakbij het stadion, groter dan dat in de Watergraafsmeer. Mijn bestaan ademt voetbal, net als dat van JC. Voetbal vormt ons beider leven, al pakt het verschillend uit.

Bijna zestig jaar geleden pakt het voor een scharminkel in Brazilië helemaal anders uit. De zoveelste in het gezin van ene Nascimento breidt niet alleen het aantal monden uit, maar verdiept ook de armoe. Niet zodra het ventje kan lopen, scharrelt het elke minuut van de dag met een van lappen en vodden gemaakte bal. Urenlang, tikje zus, tikje zo.

Edson, zo heet de spruit, groeit aan de rand van het oerwoud op, in het stof rond barakken. Zijn wereldje is klein, avontuur valt niet te beleven. Hij scharrelt om de barakken heen, want binnen stinkt het en loopt hij altijd in de weg. Buiten kan hij tegen een ouwe, afgedankte bal trappen, zijn grootste bezit. Die neemt Edson ’s avonds mee naar bed.

In Rio’s straten droom ik bijna zestig jaar terug in de tijd. Overladen met roem komt de Braziliaanse voetbalploeg uit Zweden thuis. Honderdduizenden mensen jubelen in de stad die moordstad en wereldwonder tegelijk is. Tienduizenden doorbreken kordons van politie-agenten en militairen. Kinderen en grijsaards worden onder de voet gelopen, mensen gemangeld. Links en rechts davert knallend vuurwerk. De president van het land proclameert de dag tot nationale feestdag, dankdiensten in kerken lopen vol. De hele warme nacht door danst het volk de samba. In Rio, in São Paulo, in Santos. Hun helden zijn wereldkampioen voetbal geworden.

Edson Arantes de Nascimento is zeventien. De handjes van tienerdochter Marcia van de president spelden hem een gouden medaille op. De gedecoreerde is op zijn tiende in een straatpartijtje ‘ontdekt’. Hij is de jongens uit de barakken - allemaal op blote voeten - volstrekt de baas, tegenstanders dribbelt hij lichtvoetig voorbij. Het ronde ding herbergt voor hem geen enkel geheim, hij trapt het op de millimeter nauwkeurig waar hij het hebben wil. Zo jong al toont hij hoogstandjes die grote kerels doen blozen.

Op zijn twaalfde brengt een van die grote kerels hem naar São Paulo FC, waar hij vier jaar later voor bijna duizend gulden in de maand op de loonlijst komt (Vandaag de dag vraagt Lionel Messi achthonderdduizend euro per week aan zijn broodheer). Edson Arantes wordt op zijn zestiende opgesteld in het nationale team, dat in 1958 aan de WK in Zweden deelneemt. Tussen de allergrootsten - Didi, Vava - bepaalt hij het geluk van zijn volk.

Ik weet het weer. In het Portugees heet een bal uit vodden een ‘pelada’. O ja, Edson Arantes de Nascimento heet al gauw ‘Pele’, naar zijn bal.